Waar zijn collega’s in de vroeg-negentiende eeuw veelal Bijbelse en mythische verhalen vertaalden naar een groot doek, koos de Franse schilder Théodore Géricault (1791-1824) een onderwerp dat de Franse regering en koning in verlegenheid bracht. In 1816 las Géricault een krantenbericht over een schipbreuk voor de westkust van Afrika. Een Frans oorlogsschip was op 75 kilometer buiten Mauritanië vastgelopen op een zandbank. Op de reddingssloepen was er slechts plek voor 250 man; de rest werd veroordeeld tot een vlot, dat door de sloepen zou worden meegetrokken. Maar omdat de sloepen door het vlot geen koers konden aanhouden, besloot de kapitein de touwen door te snijden. Zo werden 151 opvarenden zonder voedsel en water overgelaten aan hun lot. Na dertien dagen werden ze teruggevonden door een zusterschip: slechts vijftien hadden de ramp overleefd. De verhalen over kannibalisme, zelfmoorden en rottende lichamen gingen de wereld over en maakten ook indruk op Géricault, die het verhaal vereeuwigde met zijn schilderij Het vlot van de Medusa (1818).
De documentaire La véritable histoire du radeau de la Méduse (2014), een grootse productie van ARTE France en TV5 Monde, belicht het verhaal van de ramp vanuit diverse perspectieven. Regisseur Herlé Jouon onderzoekt onder meer met wetenschappers en een traumapsycholoog hoe het dagelijks leven op het vlot er moet hebben uitgezien. Daarnaast zien we hoe een team van het Nationale Marine Museum in Rochefort het vlot probeert na te bouwen. En er is uiteraard veel aandacht voor Géricault; de belangrijkste momenten tijdens de totstandkoming van zijn meesterwerk, dat tegenwoordig in het Louvre hangt, worden nagespeeld door acteurs.
Dr. Rachel Esner, kunsthistoricus en docent aan de Universiteit van Amsterdam, behandelt Géricault altijd uitgebreid in haar colleges over de Romantische periode. Esner: ‘Het doek over de Medusa werd bij de eerste tentoonstelling op de prestigieuze Salon in Parijs behoorlijk negatief ontvangen. In die periode was het neoclassicisme nog overheersend en Géricault brak met alle stijlregels, typerend voor jonge schilders uit de Romantiek. In plaats van een heroïsch en moraliserend verhaal, blies hij een hedendaagse en tragische gebeurtenis op tot een enorm formaat, inclusief rottende lichamen, wat behoorlijk confronterend was.’
Ondanks de moeizame ontvangst wilde Géricault zijn schilderij aan zoveel mogelijk mensen laten zien. In 1820 organiseerde hij op eigen initiatief een rondreizende tentoonstelling van Het vlot van de Medusa door Frankrijk en Engeland, waarmee hij zijn reputatie als schilder hoopte te vestigen.
Esner: ‘Toch werd hij pas na zijn dood als groot kunstenaar gezien. We moeten niet vergeten dat de kunstgeschiedenis in de negentiende eeuw nog in de kinderschoenen stond. Toen de Romantiek zich eenmaal als stroming had gevestigd, werd hij herontdekt en zijn werk veel meer gewaardeerd. Zeker in Frankrijk, waar de jonggestorven Géricault ondanks zijn beperkte oeuvre behoort tot een van de grootheden van de schilderkunst.’