In het oudste beschermde oerbos van Europa, liet de Poolse regering vorig jaar een huiveringwekkende ijzeren muur van bijna tweehonderd kilometer lengte optrekken. Op die manier wil ze vluchtelingen weren die op ‘illegale wijze’ het land binnenkomen. Vluchtelingen uit Afrika en het Midden-Oosten die West-Europa hopen te bereiken, werden door Rusland en Belarus aangemoedigd om de oversteek naar Polen te maken, maar stuiten inmiddels op dit gevaarte, worden opgepakt door Poolse grenswachters en meestal – tegen de Europese regels in – teruggestuurd naar Belarus, of verdwalen in het moerassige bos. Opeens is het kalme natuurgebied militair terrein geworden, en middelpunt van de vluchtelingencrisis.
Journalist Dore van Duivenbode kent dit ongerepte bos op haar duimpje. In 2019 verbleef ze er een tijd voor haar boek Oerbos, waarin ze de diepgewortelde conflicten schetst rond het exploiteren en beschermen van zo’n belangrijk natuurgebied. In Frontlinie keert ze terug en spreekt grenspolitie, vluchtelingen en inwoners over hun nieuwe werkelijkheid. ‘Ik ken die plek als natuur waar je boomstammen, kikkers en spechten ziet,’ vertelt ze. ‘We kwamen aangereden met de douanepolitie, en ineens stond daar een hek van vijf meter hoog, met aan de bovenkant een soort prikkeldraad van mesjes. Zowel mens als dier kan er met geen mogelijkheid doorheen. Het is afschuwelijk, uitzichtloos.’
Bewoners uit de omgeving worden sinds de muur geconfronteerd met vluchtelingen die de oversteek hebben gehaald, en vaak gewond, doorweekt of onderkoeld de dorpen in lopen op zoek naar hulp. ‘Deze inwoners werken vaak als gids in het nationaal park. Maar er zijn ook brandweerlieden, artsen, ambtenaren of advocaten. Ze zijn gaan helpen, want, wat kan je anders? Ze noemen zich de “soldaten van het bos” en hebben een app waarop een pin verschijnt als er ’s nachts een vluchteling het bos binnenkomt. Dan ontstaat er een soort kat-en-muisspel tussen grenswachters en inwoners. Als de inwoners eerder zijn dan de grenswachters, kunnen ze er met papierwerk voor zorgen dat de Poolse regering verplicht is een asielprocedure te starten. Maar wanneer ze gevonden worden door grenswachters en niet ernstig gewond zijn, is de kans heel groot dat ze terug moeten.’