Er twee manieren waarop je de ware aard van de zelfbewuste mens kunt vangen. Door met veel bombarie een reusachtige telelens op neuzen te duwen. Of door je als filmcrew zo onzichtbaar mogelijk te maken. Dat laatste is makkelijker gezegd dan gedaan. De makers van An American Family (1973), de eerste realityserie ter wereld, moesten zich driehonderd uur stilhouden voordat de ouders uit het doorsneegezin Loud op camera hun scheiding aankondigden en de zoon uit de kast kwam. De regisseurs van Nummer 28 (1991) boekten minder succes: ze filmen een jaar lang in een morsig Amsterdams studentenhuis, maar kwamen niet verder dan het vastleggen van wat huis-tuin-en-keukengekibbel. Big Brother (1999) zette grover geschut in. Omdat de speciaal voor de gelegenheid gebouwde villa volhing met infraroodcamera’s en microfoons kon heel Nederland aanschouwen hoe de vrijpartij van Bart en Sabine werd voleindigd met een sigaretje.
In de tijd van Adolphe Burdet (1960-1940), de eerste Nederlandse natuurfilmer, lag het fly-on-the-wall-principe nog net wat ingewikkelder. De handgemaakte fototoestellen en filmcamera’s waren groot, zwaar, kostbaar en luidruchtig. Desondanks ontdekte de steevast in schutkleuren gestoken Burdet tijdens het fotograferen dat het niet de vrouwtjeskoekoek is die de eieren of de jongen van de gastouders uit het nest werpt, zoals in die tijd werd gedacht, maar het net geboren koekoeksjong. Een Franse vogelaar beschuldigde hem vervolgens van bedrog: hij zou de betreffende foto hebben gemanipuleerd. Om zijn gelijk te halen kocht Burdet een filmcamera om het gedrag van de jonge koekoek vast te leggen in bewegend beeld.
Tegenwoordig kan iedereen haarscherp en elk uur van de dag het wel en wee van vogels volgen – online of via de eigen, betaalbare wildcamera in een nestkast. Maar hoe leggen professionele filmers de natuur vast? In de tweede aflevering van het nieuwe seizoen van Vroege Vogels trekt presentator Menno Bentveld, al dan niet verkleed als struik, het hele land door om met natuurfilmers op pad te gaan. Hoe gaan ze te werk? Wat is hun motivatie om soms dagenlang, in weer en wind, te wachten op dat ene bijzondere moment?
De aflevering van vanavond gaat over wintergasten – dat zijn er meer dan honderdduizend – en geeft een voorproefje van die door de natuurfilmers geleverde inspanningen. We zien hoe de natuur zich in de winter voorbereidt op de lente. Daarbij wordt uiteraard flink geroepen, gebaltst en zelfs al gepaard.