VPRO Gids 11

18 maart t/m 24 maart
Pagina 90 - ‘De oorlog van je opa en oma’

De oorlog van je opa en oma

Maarten van Bracht ,

Kleinkinderen ontdekken het barre oorlogsverleden van hun grootouders.

De Tweede Wereldoorlog is al drie of vier generaties oud. Kleinkinderen weten vaak weinig over de oorlogservaringen van hun grootouders, die – als slachtoffers – daarover destijds niet konden of wilden praten, de kinderen dit wilden besparen, liever vergaten en zwegen, zodat de derde generatie helemaal onwetend bleef. Tijd voor opfrissing of een inhaalslag. In de zesdelige programmaserie Sporen van oorlog reizen zulke kleinkinderen samen met presentator Dolores Leeuwin naar plekken uit het oorlogsverleden van hun grootouders, en praten met ooggetuigen en historici én met kleinkinderen van de Duitse bezetter. In de eerste aflevering wordt in gedeelten het loodzware oorlogstraject afgelegd van Wim Aloserij (1923-2018), die drie concentratiekampen overleefde en een scheepsramp waarbij zevenduizend gevangenen verdronken. Na de bevrijding keerde Aloserij zwaar getraumatiseerd terug naar Amsterdam en heeft tot op hoge leeftijd in de familiekring nooit over zijn oorlogservaringen gesproken. Wel met historicus Frank Krake, die het relaas optekende in de biografie De laatste getuige (2018).

Kleindochter Juliette en Leeuwin gaan van start bij de boerderij in Zwaag waar Aloserij in 1944 ondergedoken zat, nadat hij eerder was ontsnapt aan tewerkstelling in Duitsland en op het dak van een trein naar Nederland was teruggekeerd. Na zijn arrestatie in onderduik belandde hij in KZ Neuengamme. Daar ontmoet Juliette de Duitse tolk en historicus Martin Reiter, die na de oorlog als begeleider bij herdenkingen in het kamp hecht bevriend raakte met Aloserij. Ooggetuigen van de scheepsramp met de Kap Arkona in de Lübecker Bocht laten Juliette de plaats zien waar haar opa de kust wist te bereiken. Aloserij had, naast het nodige fortuin, een ongelooflijk sterke wil om te overleven. Zo komt voor Juliette haar opa alsnog dichtbij.