VPRO Gids 11

18 maart t/m 24 maart
Pagina 82 - ‘Bang voor de buren’

Bang voor de buren

Hans Klis ,

‘Tegenlicht’ ziet hoe Esten zich voorbereiden op oorlog met buurland Rusland.

‘Daar is de grens van Estland met Rusland,’ wijst stadshistoricus Ivan Sergeev vanaf de oever van Narva naar  de 162 meter lange Vriendschapsbrug die het Estse grensplaatsje verbindt met het Russische Ivangorod. Ondanks de internationale sancties rijden er nog dagelijks vrachtwagens met goederen van en naar Rusland over. Het idee van internationale kameraadschap is hier nog niet volledig opgegeven, legt Sergeev uit. Dat heeft misschien te maken met het feit dat de oorspronkelijke bevolking van Narva na de Tweede Wereldoorlog grotendeels naar Siberië werd gedeporteerd door de Sovjet-Unie en vervangen werd door etnisch Russische immigranten. ‘Sommige mensen zijn zeker bang,’ vertelt hij, ‘anderen hebben geen idee wat ze moeten vinden.’

Mocht Rusland de oorlog uitbreiden, dan zijn grenslanden als Estland en Letland de eerste die dat merken. Op een paar kilometer afstand staan Navo-troepen paraat om bij gevaar uit te rukken, maar de vraag is of dat voldoende zal zijn. Daarom bereiden Estse burgers zich al sinds 24 februari 2022 voor op dit nachtmerriescenario.

VPRO Tegenlicht volgt enkelen van hen in de aflevering ‘Vrijheidsstrijders’. Zoals de filmmakers Arbo en Mart die zich ondanks hun pacifistische levensinstelling hebben opgegeven voor de Eesti Kaitseliit, de vrijwillige burgermilitie van het ministerie van Defensie. Deze wordt opgeroepen bij een Russische aanval op Ests grondgebied. ‘Na Boetsja zijn er geen illusies meer,’ legt het tweetal uit. Ze verwijzen naar de Oekraïense voorstad van hoofdstad Kyiv waar Russische soldaten begin 2022 burgers martelden, executeerden en verkrachtten. ‘We weten wat ze zullen doen met onze vrouwen en kinderen. We hebben geen andere optie dan ons voor te bereiden.’ Beide mannen groeiden op onder het juk van de Sovjet-Unie en geven aan dat ze klaarstaan om hun nog altijd prille vrijheid te verdedigen. En daarmee ook die van iedere andere Europese burger. Of die nu in Estland of Spanje woont.

De Estse Johanna-Maria Lehtme stuurt met haar hulporganisatie Slava Ukraini voedsel en kleding naar bevrijde dorpjes in Oekraïne. Haar ex-man Vitali werd afgelopen jaar doodgeschoten aan de frontlinie. De tranen die Lehtme wegslikt tijdens het interview laten zien hoe het conflict niet alleen een voelbare nationale bedreiging is voor deze grenslanden, maar ook een persoonlijk drama, vol angst en weggevaagde dromen.

Praat mee over de aflevering ‘Vrijheidsstrijders’ tijdens de Meet Up op woensdag 29 maart om 20.00 uur in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Met o.a. filmmaker Shuchen Tan. Reserveren via https://bit.ly/tmu-232. Kijk op tegenlicht.vpro.nl voor actuele informatie over de verschillende Meet Up’s in het land.