Het pijnlijkst is kijken naar de jongste hoofdpersoon uit de documentaire Piano Dreams van de Ierse regisseur Gary Lennon, die drie pianotalenten uit China volgt. Samen met veertig miljoen (!) andere studenten vechten ze om een paar plekken op het conservatorium in Shanghai of elders op de wereld. Xia Zidi is pas acht jaar, maar tijdens de uren en uren pianoles die Xia op een dag moet volgen, dreigt de docent voortdurend met klappen en straf. Bruusk duwt hij de jongen van zijn pianokruk en doet voor hoe het wel moet. ‘Je speelt verkrampt,’ briest hij, ‘je moet natuurlijk spelen.’ Met openhangende mond en een verdwaasde blik zoals alleen kinderen die kunnen hebben, kijkt Xia op naar zijn leraar. ‘Je luistert helemaal niet, heel irritant.’ De aanwezige camera lijkt de man niet te hinderen, hij lijkt vaak zelfs trots op zijn buitenproportioneel strenge gedrag.
Documentaires die een inkijkje geven in de wereld van geniale talenten hebben vaak iets wrangs, helemaal als het kinderen betreft. In de documentaire Turn! (2019), waarin regisseur en moeder Esther Pardijs haar zoontje Roman en twee andere jongetjes volgt op weg naar een gouden turncarrière. Het zijn vooral tranen die biggelen over de kinderwangen – plezier is ver te zoeken. Drie jaar later was in de serie De gouden lichting te zien welk machtsmisbruik gepaard ging met de carrière van vier inmiddels volwassen topturnsters.
Natuurlijk gaat groot worden met een bijzonder talent niet altijd gepaard met misbruik, maar de discipline, het uithoudingsvermogen en de focus die nodig zijn voor de top staan nogal haaks op het gedrag en de belevingswereld van (veel) kinderen. Bij de drie pianotalenten uit China wordt dat ook zichtbaar. Zi Yingying is dertien en doet toelatingsexamen voor het conservatorium in Shanghai. ‘Het enige wat ik nu doe is oefenen, eten en slapen.’ Als Xia, de achtjarige, een optreden afsluit op school, krijgt ‘de pianoprins’ een boeket witte rozen in zijn handen gedrukt. Welk kind maak je nou blij met een bos bloemen? Als kijker hoop je toch vooral dat hij ook een keer bij z’n moeder op schoot in slaap mag vallen na een lange sessie in de speeltuin.
Regisseur Lennon zoomt ook in op de ouders van de drie talenten. De moeder van Yingying vertelt eenzaam te zijn in Shanghai, waar ze naartoe is verhuisd maar verder niemand kent; de ouders van Zhou Yu’ang (18) zijn zelfs gescheiden door de vele ruzies over hun zoon.
Kijken naar groot muzikaal talent blijft fascinerend, maar is het ’t allemaal waard?