VPRO Gids 10

11 maart t/m 17 maart
Pagina 50 - ‘Een goede bruid zwijgt’

Een goede bruid zwijgt

Cecile Elffers ,

Kunnen jongeren in Oezbekistan en Tadzjikistan hun eigen toekomst vormgeven? Lastig, zo zien we in de tweede aflevering van ‘Langs de nieuwe zijderoute’.

‘Ja, moeder.’ ‘Natuurlijk, moeder.’ ‘Dat wist ik niet, moeder.’

Deze drie zinnetjes moeten Oezbeekse meisjes uit hun hoofd leren op de cursus ‘goede schoondochter zijn’. Na hun bruiloft worden zij namelijk in feite bezit en slaaf van hun schoonmoeder. Jelle Brandt Corstius slaat de les met stijgende verbazing gade. Helemaal absurd wordt het als hij een van de cursisten interviewt, maar de juf haar leerling voortdurend voorzegt wat ze moet antwoorden. Het is wel duidelijk: een (aspirant-)bruid heeft in Oezbekistan niets maar dan ook niets in te brengen. 

Wat voor gevaar dat oplevert blijkt wel als Brandt Corstius langsgaat bij Zwijg Niet. Deze organisatie brengt geweld tegen Oezbeekse vrouwen in kaart, publiceert hun getuigenissen en ondersteunt slachtoffers. Een Oezbeekse die door haar schoonfamilie wordt mishandeld of uitgebuit, kan nergens aankloppen, ook niet bij haar eigen familie: na haar trouwdag hoort ze namelijk bij haar schoonfamilie, zo legt een van de vrijwilligsters van Zwijg Niet uit. ‘Een vader zegt als zijn dochter trouwt: “Laten je botten terugkeren, maar jij niet.” Dus je mag alleen als lijk terugkomen. Zelden is een meisje na haar scheiding weer welkom bij haar ouders.’ Uit pure ellende gaan veel mishandelde vrouwen over tot zelfdoding, waarbij ze ook hun kinderen ombrengen.

Gelukkig is er nog hoop: Jelle leert naast de dappere vrouwen van Zwijg Niet ook Indira kennen, een Oezbeekse tv-komiek. Indira blies haar bruiloft af toen haar aanstaande man en schoonmoeder haar achter haar rug bleken uit te schelden voor varken – geen beste basis voor een huwelijk, al helemaal niet als je geacht wordt na het jawoord in te trekken bij schoonma. Indira’s wraak is zoet: ze speelt nu op de Oezbeekse tv een tirannieke schoonmoeder en maakt als stand-upcomedian de ene na de andere schoonmoedergrap.

Ruben Terlou is ondertussen in Tadzjikistan, waar juist de jongens in nood zijn. Zij moeten vrezen voor oblava: het ontvoeren van nieuwe rekruten voor het leger. Dat er maar weinig vrijwillige soldaten te vinden zijn is geen wonder: in het Tadzjiekse leger zijn de ontgroeningen zo gewelddadig, dat er vaak jongens overlijden of gehandicapt het leger verlaten. Maar Terlou ontmoet ook jongeren vol hoop, die Tadzjikistan willen veranderen. Onder meer een jonge voetballer, die net geselecteerd is voor het nationaal elftal.