Basquiat en Afrika

De Amerikaanse kunstenaar Jean-Michel Basquiat (1960-1988), wiens wortels in Puerto Rico en Haïti liggen, wist als graffiti-artiest eind jaren zeventig tot de New Yorkse kunstkringen door te dringen. In de jaren tachtig werd hij in korte tijd een superster, die onder anderen Andy Warhol en Madonna tot zijn vriendenkring kon rekenen. Basquiats grootste inspiratiebron was de zwarte man in Amerika, die diep getroffen wordt door racisme en politiegeweld in een land waar ongelijkheid welig tiert. Soms portretteerde hij zichzelf in een van zijn explosieve doeken, waarvan de bekendste tegenwoordig tussen de tweeëntwintig en honderdtien miljoen dollar opleveren.

Al ruim voordat hij West-Afrika bezocht, liet de neo-expressionistische kunstenaar zich (net als zijn voorganger Picasso) inspireren door Afrikaanse maskers, die we in zijn samenwerkingen met Warhol kunnen terugvinden. In oktober 1986 reisde Basquiat voor het eerst af naar het moedercontinent. De Franse documentaire Jean-Michel Basquiat, l’Afrique au cœur opent met prachtige foto’s die van de jonge artiest zijn genomen tijdens zijn enige reis naar Afrika. In de Ivoriaanse hoofdstad Abidjan, waar hij exposeerde, struinde hij in zijn eentje over allerlei markten, waar hij tevergeefs zocht naar talismannen die hem van zijn ‘demonen’ konden zuiveren (hij overleed twee jaar later aan een heroïne-overdosis). Na deze reis schilderde hij een opvallend minimalistisch doek: vrijwel geheel zwart, met daarop de witte tekst ‘To repel ghosts’.

Langzaam wordt duidelijk dat regisseur Cyril Bérard niet een zoveelste retrospectief heeft willen maken. De film focust op de wederzijdse fascinatie tussen Basquiat en Afrikaanse kunstenaars, die vandaag de dag weer een nieuwe generatie inspireren. Bérard interviewt onder meer Basquiats voormalige assistent, journalisten en Ivoriaanse schilders als Jacobleu, Dominique Zinkpé en Aboudia. We zien de invloed van het fenomeen Basquait terug in hun kleurrijke werken. Prachtig zijn de beelden waarin hedendaagse Afrikaanse kunstenaars het stokje proberen over te geven aan kinderen in Cotonou, in het nabijgelegen Benin, waar in 2007 tevens de tweede en laatste Afrikaanse expositie van Basquiats werk heeft plaatsgevonden.

Na een vertoning op het Miami Film Festival in 2021 vertelde de regisseur aan het publiek: ‘Ik ben naar Afrika afgereisd om zijn werk vanuit een ander perspectief te bekijken. Het is een film geworden over Afrikaanse kunstenaars die zich hebben laten inspireren door Basquiat en nu zelf rolmodellen zijn voor een nieuwe generatie Afrikaanse kunstenaars.’