Gezoek in de ruimte

‘Het ontstaan van het zonnestelsel was punk, geen klassieke muziek,’ vertelt Konstatin Batygin in de documentaire Planet 9 – Fahndung im All die vandaag te zien is op Arte. De astronoom is dankbaar materiaal voor documentairemakers. Hij arriveert op de universiteit per skateboard, rammelt alternatieve rock uit zijn elektrische gitaar, blijkt in zijn vrije tijd ook nog te boksen en vertelt zijn kinderen vrolijk dat ze op Planeet Negen morsdood zouden vriezen. Samen met collega-planetenjager Mike Brown is hij ‘mister Planet Nine’.

Het begint allemaal 4,6 miljard jaar geleden, met een enorme wolk van stof en gas. De kraamkamer van de sterren. Ook onze zon ontstaat daar, met daar omheen een grote schrijf van puin en stof. De grootste planeten ontstaan als eerste, Saturnus en Jupiter. Langzaam draaien ze dichter naar de zon toe, en knallen ze regelmatig tegen de kleinere planeten aan die inmiddels ook aan het ontstaan zijn, maar door de botsingen worden vernietigd. Later bewegen ze juist van de zon af – gelukkig maar, anders was onze Aarde er waarschijnlijk ook aan gegaan – en botsen ze tegen planeten aan die juist buíten hun baan liggen. Eén van die planeten, Planeet Negen, wordt door de botsing ver van de zon weggekegeld, en is dan ook ijs- en ijskoud.

Planeet Negen is nog nooit waargenomen. De veronderstelde klomp van rots, ijs en gas zou zich op een afstand van 400 tot 500 astronomische eenheden van de zon moeten bevinden, waarbij één astronomische eenheid gelijkstaat aan de afstand tussen de zon en de aarde. Door die enorme afstand doet hij er 10.000 jaar over om een rondje om de zon te maken. Bepaal dan maar eens in welke richting je je telescoop moet draaien om iets waar te nemen.

Dat Planeet Negen toch echt moet bestaan leiden de onderzoekers af uit het gedrag van zogenaamde eTNO’s, extreme Trans-Neptunische Objecten. De bewegingen van deze objecten zijn eigenlijk alleen te verklaren als er ergens iets is wat zwaartekracht op ze uitoefent. Een planeet bijvoorbeeld, met ongeveer vijf keer de massa van de Aarde. Maar ja, dan moet je die planeet wel vinden natuurlijk. En dat is zoeken naar een speld in een hooiberg. Of beter: naar één enkele speld in vele hooibergen, zonder te weten of die speld überhaupt bestaat. 

Planeet Negen is vooralsnog dus eigenlijk niet zozeer een planeet als wel een rondvliegend hersenspinsel. Een hypothese. Wat je in de documentaire ziet, is wetenschap-in-actie. Er zijn duidelijke aanwijzingen voor het bestaan van de planeet, maar ook duidelijke tegenargumenten. 

De planetenjagers zelf zouden geen planetenjagers zijn als ze ondertussen niet alweer andere ver weg staande planeten denken te hebben gevonden. Eentje is vrij melig Farout gedoopt. Wat doe je dan als je er nog eentje vindt, die nog iets verder weg staat? Farfarout? De tijd zal leren of we inderdaad in een punk-zonnestelsel leven, of dat het misschien allemaal toch net iets té vergezocht is.