Bereiden jullie je voor op een oorlog? Die vraag krijgen Taiwanezen de laatste weken steeds vaker te horen. Nadat Nancy Pelosi, voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, in augustus een bezoek bracht aan het eiland, begon China aan een aantal militaire oefeningen rond Taiwan. En dus zijn de ogen van de wereld op Taiwan gericht.
Maar documentairemaker Floris-Jan van Luyn stelt die vraag in aflevering ‘Een vriend zonder vrienden’ van Frontlinie juist niet. ‘De Taiwanezen leven al heel lang met de mogelijkheid van een Chinese invasie. Maar de dreiging is niet allesoverheersend aanwezig in het dagelijks leven. Het is vooral zo dat wij ons in Europa sinds de Russische inval in Oekraïne realiseren dat dat een realistische mogelijkheid is en dus richten we onze aandacht ineens massaal op Taiwan.’
Van Luyn wil ons een spiegel voorhouden: ‘Wij vertellen Taiwanezen dat we ze steunen, maar we doen niets voor ze. We onderhouden economische banden, maar erkennen Taiwan niet als staat. Alleen de VS hebben gezegd dat ze Taiwan zullen helpen wanneer er daadwerkelijk oorlog komt. De vraag van de uitzending is dan ook: wat kun je doen als je er helemaal alleen voor staat? Ik heb een groep bezocht die militaire training voor burgers organiseert, met speelgoedgeweren. En de makers van een satirisch programma waarin China en Xi Jinping belachelijk worden gemaakt. Humor is hun uitlaatklep tegen het gedram van China. En wat kun je ook anders? Als China echt het leger activeert, is Taiwan binnen de kortste keren onder de voet gelopen.’ De reis van Floris-Jan van Luyn is ook een zoektocht naar de Taiwanese identiteit. Want, merkte Van Luyn, die is diffuus. ‘95 Procent van de Taiwanezen heeft Chinese roots. De oudere generatie voelt zich meer verbonden met China dan de jonge Taiwanezen. De generatiekloof die door Taiwan loopt, gaat heel erg over die identiteit: in hoeverre mag je je volmondig Taiwanees voelen?’
Van Luyn heeft jarenlang als correspondent in Zuidoost-Azië gewerkt. ‘Net als veel journalisten heb ik altijd een zwak gehad voor Taiwan. Het is een heel modern land waar het fijn vertoeven is. Je merkt daar hoe China geweest zou zijn als het geen dictatuur zou zijn.’ Van Luyn kiest duidelijk de kant van Taiwan. En met een reden. ‘In 2019 is de activist in mijn wakker geworden. Ik was in Hongkong tijdens de protesten en heb gezien hoe hard mensen worden aangepakt die zich uitspraken tegen de Chinese machthebbers. Een vriendin van mij zit al anderhalf jaar in de gevangenis zonder uitzicht op vrijlating. Dus ja, dit is een persoonlijke strijd geworden.’