VPRO Gids 46

12 november t/m 18 november
Pagina 74 - ‘Zwarte met witte huid ’

Zwarte met witte huid

Colin van Heezik  ,

Schrijver en jazzmuzikant Boris Vian stelde racisme aan de kaak in een schandaalroman.

Na een bijeenkomst van kunstenaarsgroep Collège de ’Pataphysique mocht Boris Vian graag een stukje op zijn spiraalhoorn blazen

In Frankrijk is het de grote bestseller van 1947: de misdaadroman J’irai cracher sur vos tombes  (Ik zal spuwen op jullie graf) van een mysterieuze, Afro-Amerikaanse schrijver. Volgens het omslag is het boek ‘vertaald uit het Amerikaans door Boris Vian’, in werkelijkheid is Vian de auteur. Het was 1946 en Amerikaanse thrillers waren populair in de boekhandel, net zo goed als de film noir dat was op het witte doek. Vian schreef onder het pseudoniem Vernon Sullivan in twee weken een sappige succesroman in dit genre, met veel seks erin. De hoofdpersoon is een jongeman, een ‘zwarte met een witte huid’ die zijn broertje wil wreken, een zwart jongetje dat gelyncht is door witte mensen. Daarmee is het boek niet alleen een pageturner met veel seks en geweld, maar ook een aanklacht tegen racisme.

Er worden meer dan 120.000 exemplaren verkocht, op dat moment veel meer dan de romans die Vian tegelijkertijd onder zijn eigen naam publiceert. Het pseudoniem geeft Vian de vrijheid om als schrijver een tweede stem en persoonlijkheid te ontwikkelen, terwijl hij al een dubbelleven leidt als schrijver en jazzmuzikant-chansonnier. Vian gaat in die tijd om met Duke Ellington, die ook in Parijs woont, net als James Baldwin en andere zwarte schrijvers en kunstenaars die het racisme in de VS zijn ontvlucht.

‘Het is waarschijnlijk, dat als Boris Vian zich niet voor jazz had geïnteresseerd, hij de tragedie van het racisme van die tijd niet begrepen zou hebben,’ zegt jazzmuzikant Jacques Schwartz-Bart in een nieuwe Arte-documentaire over de schandaalroman, waarin Vian volgens hem getuigt van het ‘vermogen om compassie te hebben en zich te verplaatsen in mensen die niet op hem lijken.’

Eind jaren vijftig wordt het boek verfilmd zonder betrokkenheid van Vian en op een manier die hem niet zint. De schrijver laat zich overhalen een voorvertoning in 1959 te bezoeken. Vian, die aan een hartkwaal leed, sterft aan hartfalen tijdens de eerste minuten van de film, 39 jaar oud.