Dianne was een perfectionist. Ze zag er altijd tiptop uit. Sinds de middelbare school wilde zij al geneeskunde studeren, dus toen ze werd ingeloot kon ze haar geluk niet op. Maar Dianne slaagt er in het eerste jaar niet in om de geneeskundevakken aan de Universiteit Leiden te halen. In de vijf daaropvolgende jaren doet zij naar de buitenwereld voorkomen alsof ze studeert en coschappen loopt in ziekenhuizen. Ze zondert zich af op haar studentenkamer en vertoeft in de weekenden bij haar familie.
‘Wij waren in een feeststemming toen Dianne zou afstuderen,’ zegt Rachel, de zus van Dianne, in de intieme documentaire Schijnstudent. Feest komt er niet, want in januari 2020 stapt Dianne uit het leven. Zonder afscheidsbrief. Vol vragen, met schuldgevoel en diepe pijn blijven ouders en drie zussen, met wie Dianne een hechte band had, achter. ‘Hoe heb ik het niet kunnen zien?’ vraagt Rachel zich af. Als onderdeel van haar rouwproces gaat zij op onderzoek uit. Maker Leon Veenendaal volgt haar in dit traject. Daarin ontmoet Rachel onder anderen een oud-huisgenoot, een expert in digitale nalatenschap die de bestanden op Diannes laptop en mobieltje achterhaalt, en oud-medestudentes op zoek naar antwoord op de vraag waarom Dianne dood wilde. ‘
‘Net als Diannes familie vraag ook ik mij af waarom zij niet eerlijk was over haar studiebeëindiging,’ zegt Jara Kasi, masterstudent klinische psychologie en lid van de Utrechtsche Vrouwelijke Studentenvereeniging. ‘De afweging om een dergelijk leven, vol eenzaamheid en afzondering, te verkiezen boven het eerlijk opbiechten – hoe lastig ook – daar kan ik niet goed bij. Toch komt het fenomeen schijnstudent vaker voor. De druk om alles te kunnen en moeten is best hoog. Men verwacht van je dat je excelleert in je studie en dat je gedurende je studieloopbaan al een mooi cv hebt opgebouwd. Daarnaast moet je ook nog een leuk sociaal leven hebben. Alleen al in mijn omgeving ken ik drie gevallen van studenten die deden alsof ze studeerden.’
Kasi vervolgt: ‘Om ervoor te waken dat studenten eindigen als pretend student hebben enkele Utrechtse studentenhuizen een dagelijks terugkerend ritueel ingevoerd: puntje persoonlijk. Het is een moment waarin studenten in een gesprek aangeven hoe zij zich voelen, hoe het met de studie gaat en welke vakken ze wel of niet hebben gehaald. In sommige huizen wordt er zelfs gecontroleerd op cijfers en inschrijving.’