Alice in waterland

‘Een bezoek aan de Cosquer-grot is een levensbepalende ervaring,’ zegt archeoloog en duiker Luc Vanrell. ‘Er is een voor en een na.’ Sinds 1995 leidt de 62-jarige Vanrell het onderzoek naar de grot nabij Marseille. De 30.000 jaar oude grot werd in 1985 ontdekt door Henri Cosquer. Hij was hoofd van de duikclub in het badplaatsje Cassis en ging vaak duiken in de Calanques, de paradijselijke inhammen tussen Marseille en Cassis. Op een van zijn tochten ontdekte hij aan het einde van een onderwatertunnel de unieke grot met honderden afbeeldingen van dieren – paarden, bizons, kwallen, pinguïns.

Aanvankelijk liet Cosquer de grot alleen aan vrienden en bekenden zien, in het geheim. Maar in september 1991 stierven drie duikers tijdens een poging de grot te bezoeken. Dat bracht Cosquer ertoe zijn ontdekking officieel te melden bij het Franse ministerie van Cultuur. Een paar weken later werd archeoloog Jean Courtin, die ook goed kon duiken, gevraagd met Cosquer de grot te bezoeken. Die beschrijft dat nu, terugblikkend, als een magische ervaring. ‘Jullie hebben vast Alice in Wonderland gelezen,’ zegt Courtin, verwijzend naar de spiegel uit Alice Through The Looking Glass. ‘Je zwemt door het vagevuur van de tunnel en dan steek je je hoofd boven het water uit en ben je aan de andere kant van de spiegel.’

De Cosquer-grot is inderdaad een soort teletijdmachine. Haar wetenschappelijk belang is gigantisch: de periode waarin mensen in de Cosquer-grot waren, begon in de periode van Chauvet (ongeveer tot het jaar 30.000 voor Christus) en eindigde in die van Lascaux (vanaf ongeveer 20.000 voor Christus). Zodoende vult de grot een gat in onze historische kennis van de menselijke beschaving.

Slechts weinig stervelingen zagen de grot met eigen ogen, ook omdat het betreden ervan extreem complex is. Je moet eerst naar 37 meter onder de zeespiegel afdalen en dan nog 127 meter door een zeer smalle tunnel zwemmen, waarbij je de bodem van de tunnel op geen moment mag raken. Dat zou namelijk een stofwolk veroorzaken die de andere duikers zou verblinden.

De laatste decennia heeft de Cosquer-grot zwaar te lijden gehad onder klimaatverandering. De paarden op de muren waren in 1991 nog helemaal zwart, nu zijn ze al half verdwenen. In de toekomst, met het stijgen van de zeespiegel, dreigt de grot door de zee te worden opgeslokt. Daarom heeft het Franse ministerie van Cultuur besloten de grot tot in haar kleinste details te digitaliseren en op basis van die informatie een fysieke replica te maken, boven zeeniveau, niet ver van de echte Cosquer-grot.

In La Grotte Cosquer – un chef d’ oeuvre en sursis zien we hoe die digitale versie en replica door een team van wetenschappers en kunstenaars gemaakt worden. De replica is sinds 4 juni voor publiek te bezoeken in het nieuwe museum Cosquer Méditerranée in Marseille. Ondertussen gaan de wetenschappers door met hun onderzoek naar de grot, die nog lang niet al haar geheimen heeft prijsgegeven.