VPRO Gids 26

25 juni t/m 8 juli
Pagina 90 - ‘Revolutionaire protorap’

Revolutionaire protorap

Rick de Gier ,

Gil Scott-Heron maakte met Pieces of a Man een jazzy soulplaat die menige rapper beïnvloedde.

Gil Scott-Heron op hetpodium in 1970

‘Als je als dichter iets wil overbrengen, moet je geen termen gebruiken waarvan je de betekenis alleen zelf begrijpt.’ Klare taal over klare taal van de Afro-Amerikaanse zanger en dichter Gil Scott-Heron (1949-2011). Die er in zijn werk inderdaad geen doekjes om windt. Neem zijn grootste hit ‘The Revolution Will Not Be Televised’, een protorapsong waarin hij de spot drijft met witte beroemdheden, klaagt over ‘pigs shooting down brothers’, en zijn luisteraars oproept van de bank te komen en de straat op te gaan.

Het bewuste nummer stamt uit 1971, maar Scott-Heron schrijft de tekst al een paar jaar eerder, als gedicht. Hij is dan amper twintig en officieel student, maar heeft al een hele stapel gedichten, liedjes en zelfs romans vervaardigd. Wanneer de beroemde jazzproducer Bob Thiele een van zijn poëziebundels in handen krijgt, stelt die enthousiast voor om eens een spoken word-optreden van Scott-Heron op te nemen. Dat resulteert in de liveplaat Small Talk at 125th and Lenox (1970), waarop een eerste versie van ‘The Revolution’ te horen is, met een kale bongobeat als begeleiding (en een nogal lullig applausje na afloop).

Het album slaat aan, maar Scott-Heron is maar matig tevreden. Hij breekt veel liever door als zanger dan als dichter, legt hij Thiele uit. Kan de producer niet een paar beroemde jazzmuzikanten optrommelen, met wie hij wat eigen nummers op een plaat kan zetten? Tot zijn vreugde stemt Thiele toe, met als voorwaarde dat die plaat zal openen met een nieuwe, muzikale versie van ‘The Revolution’.

Zo geschiedt. In april 1971 staat Scott-Heron, groen als gras en bloednerveus, met een groep topmuzikanten in de New Yorkse RCA-studio om zijn debuutalbum Pieces of a Man op te nemen. Zijn steun en toeverlaat is toetsenist Brian Jackson, een studiegenoot die heeft meegeschreven aan de songs. In het programma Classic Albums memoreert Jackson prachtig hoe de tweedaagse opnamesessie verloopt: repeteren vinden de gastmuzikanten niet nodig, ze noteren de akkoorden en improviseren verder wel. Als het eerste nummer wordt ingezet – ‘The Revolution’ dus – weten de jonge vrienden niet wat ze meemaken, vertelt Jackson: ‘Gil was so hyped man. These guys were just killing it!

Dankzij die ene hit wordt Scott-Heron later in zijn leven bestempeld als een grondlegger van de hiphop, maar daar heeft hij zelf gemengde gevoelens bij. Deep down is hij een pure jazzman, zegt hij desgevraagd.