‘Mandolinen zongen zacht in Nicosia’ zong De Zangeres Zonder Naam. De mandolinen betoverden Maria, een romantische druivenplukker greep zijn kans, maar verdween weer snel naar elders. Het is een weemoedig lied.
Het lied wordt gedomineerd door een ingehouden en toch stevige boem-tsjiek-begeleiding en een mandoline die er op los tremoleert. Elke snaar op een mandoline ligt vlak naast een gelijkgestemd zusje – dubbelkorig is het woord. Twee gelijke snaren die een fractie na elkaar gespeeld worden bevorderen een warm geluid. Volgens hetzelfde principe klinkt een groep violen warmer dan een enkele viool. Voor een tremolo haalt een mandolinist razendsnel een plectrum heen en weer over twee zustersnaren. Een goede mandolinist kan het met uitzonderlijke finesse. Hij speelt met tempo, luidheid en kleur, laat zijn instrument zingen en verovert er harten mee.
In Etudes voor piano en orkest van Peter Schat moet de solist ook veel tremoleren. Vanmiddag is op Radio 4 te horen dat het niet de enige technische opgave is. De compositie bestaat uit twaalf aan elkaar gelaste delen en in ieder deel nemen de pianovingers flinke hordes. Virtuoze loopjes, sprongen en akkoorden vliegen je om de oren. Maar welbeschouwd zijn dat standaardproblemen. Je vindt ze in veel pianoconcerten terug.
Tremoleren op een piano is van een andere orde. Reken maar mee en vergeet daarbij niet dat een tremolo ook een slijtageslag is. Hoe langer ze duurt, hoe ontspannener de techniek moet zijn om niet te gaan haperen. Na een kort aanloopje klinkt de eerste. Daarvoor dient 56 keer dezelfde toets ingedrukt te worden in ongeveer 3,5 seconde. Zeg maar zestien keer per seconde met een vinger op en neer. Twee vingers op één toets kunnen het sneller, maar het blijft behelpen. Een amateurpianist met soepele vingers is al blij met de helft: acht aanslagen per seconde. Het is voor de gelegenheid thuis getest. Vergelijk het voor een beter inzicht met hardlopen. Internet leert dat 43% van de mannen een marathon aflegt in minder dan vier uur. Maar geen mens haalt het binnen de twee uur. De pianist moet aan de bak, zoveel is duidelijk.
Hoe zouden de piano-tremolo’s bij Schat klinken? Strak, als een uitputtingslag, of schmierend als een mandolinist in Nicosia? Vanavond weten we meer.