Verrassende jeugdfilms op IDFA

Filmmaker Niki Padidar (1979) is er glashelder over: de jeugd is het ondergeschoven kindje in de film- en documentairewereld. Daarom geeft IDFA het genre dit jaar een groter podium. Padidar selecteerde samen met het IDFA-team de vijftien documentairefilms die meedingen in de jeugdcompetitie, onderverdeeld in films voor 9- tot 12-jarigen en films voor 13 jaar en ouder. ‘Ik vind het een hele grappige, lompe leeftijd. Vooral die van 9 tot 12. Mijn lievelingsreactie als ik zelf iets heb gemaakt is: “hahaha, WTF!?” Dan denk ik: ah, ze hebben iets nieuws gezien wat ze raar vonden.’

Grappig, raar of afwijkend van platgetreden paden, dat zijn ook de ingrediënten van Padidars selectie, waarvoor ze eerst alle 250 inzendingen bekeek. ‘Elke film is weer om een andere reden geselecteerd: soms is het onderwerp heel belangrijk, een andere keer komt een film uit een land waar bijna geen films vandaan komen. Maar wat ze allemaal gemeen hebben, is dat ze heel goed zijn gemaakt en de kijker op de een of andere manier verrassen.’

Opmerkelijk: niet alle films gaan per se over kinderen of zijn speciaal voor die doelgroep gemaakt. Zoals het deels geanimeerde The Sketch van de jonge Franse filmmaker Tomas Cali, over zijn verhuizing van Brazilië naar Frankrijk. Bij een tekenles ontmoet hij Linda DeMorrir. Zij is naaktmodel en, net als hij, een transgenderpersoon. Padidar: ‘Veel jeugdfilms over dit onderwerp gaan over het in transitie zijn of genderstereotypen. In deze film is het slechts een gegeven dat de hoofdrolspelers transgenderpersonen zijn. Het doet er verder niet toe. De film gaat veel meer over ontheemd zijn en je plek vinden.’

Bovendien is de manier waarop het naaktmodel in beeld wordt gebracht verfrissend en zeer welkom, vindt Padidar. Zonder opsmuk en niet alsof het een exotische soort is, maar juist heel natuurlijk. ‘We hebben vaak de neiging om in film behoorlijk hysterisch over een onderwerp te doen, om daarna te zeggen dat het eigenlijk heel normaal is. Deze film is wat dat betreft een verademing.’

Heel anders, maar net zo ‘volwassen’ en origineel is Headprickles van de Poolse Katarzyna Miechowicz. In korte sketches toont Miechowicz scènes uit het dagelijks leven, maar dan met een absurdistische twist. Neem de sketch waarin een man wegsmelt door een doucheputje, waarna er iemand binnenkomt met een mes en heel teleurgesteld is dat er niemand meer in de douche staat. Padidar: ‘Dit is een film die je gewoon kunt ervaren, of waar je om moet lachen, zonder dat je het misschien helemaal begrijpt, of dat alles wordt voorgekauwd aan de hand een voorspelbaar plot.’

Want daar hebben we in Nederland soms een handje van, vindt Padidar. Films die verlopen volgens de formule: Henk gaat op voetbal, er komt een belangrijk toernooi aan, gaat hij winnen of niet? (Ja.) ‘Dat is niet kinderen serieus nemen of uitdagen, maar ze passief iets laten ondergaan. In zulke films moet alles eenduidig en uitgelegd zijn. Er is te weinig plek voor verbazing, verwarring of om verdwaald te raken in een film.’

Padidar hoopt dat met IDFA’s jeugdselectie de weg meer wordt vrijgemaakt voor films die complexer zijn, geen duidelijke verhaallijn hebben of waar je boos om kunt worden. Een film die de wenkbrauwen vermoedelijk doet optrekken is Eternal Father van de Deense regisseur Ömer Sami. Hierin draait het om de Britse Nasar die na zijn dood ingevroren wil worden, en de impact van deze wens op zijn gezin. Padidar: ‘Eerst denk je misschien: die man is een beetje gekkig, maar gaandeweg zet de film je op een mooie, filosofische manier aan het denken over leven en dood.’

Speciaal voor IDFA schreef Padidar een statement dat leest als een aanmoediging om kinderen niet standaard een versimpelde, stereotiepe versie van de werkelijkheid voor te schotelen. Haar boodschap: dingen lopen niet altijd goed af, niet iedereen is ziek of gezond en tussen winnaars en verliezers zit een heel scala aan opties. Padidar: ‘Ik begin mijn statement met een vader die met zijn zoon over seks wil praten, waarop zijn zoon zegt: “Is goed, wat wil je weten?” Ik denk dat dat mooi weergeeft hoe wij vaak tegen jeugd aankijken: we onderschatten kinderen en jongeren door ze te vertellen hoe de realiteit in elkaar zit, in plaats van ze verschillende visies op die realiteit te laten zien.’