Paddopodcast 'De tripgeneratie'

‘Hoe vaak ik hier ben geweest? Dit is de derde keer denk ik, en niet om te consumeren, ik ben niet zo’n grootgebruiker,’ zegt Rinke Vreeke, maker van de audiodocumentaire De tripgeneratie.

Een smartshop in de Amsterdamse Warmoesstraat tijdens een verregende decemberdag. De sfeer is relaxed: zachte muziek, wierook, Boeddhabeelden, krukjes in de vorm van een vliegenzwam, boeken als Plants of the Gods, The Way of the Psychonaut, en Medicinal Mushrooms: A Clinical Guide. Vreeke wijst naar een glazen vitrinekast met daarin kleine cactusjes, gevangen in een sprookjesachtig paars licht. ‘Die moet je in stukken hakken en koken, geloof ik.’

In een koelkast met glazen deur staan plastic doosjes. Dolphins Delight, Cosmic Connectors en Dragons Dynamite, aldus de etiketten. Het betreft hallucinogene truffels of zoals Vreeke ze in de documentaire omschrijft, ‘een walnootachtig knolletje dat zich vormt in een netwerk van schimmeldraden’.

Een knolletje dat om mysterieuze reden over het hoofd werd gezien toen in 2008 naar aanleiding van een fataal incident met een Franse toerist een paddoverbod werd ingevoerd, tegen het advies in van het CAM (het Coördinatiepunt Assessment en Monitoring nieuwe drugs, ressorterend onder het RIVM), dat juist pleitte voor betere regulering en voorlichting: het aantal incidenten was zo gering dat het geen verbod rechtvaardigde.

Een knolletje ook dat onderdeel vormt van wat inmiddels wel de ‘psychedelische renaissance’ wordt genoemd. Daarbij staat niet het recreatieve gebruik voorop, maar de herontdekking van psychedelicastofjes – zoals onder meer psilocybine, mescaline, ketamine, MDMA en ayahuasca – als therapie voor depressie en andere psychische aandoeningen. Vreeke: ‘Dat is deels de verklaring. Bij dertig procent van de mensen die antidepressiva gebruiken werken ze niet, die gaan speuren naar alternatieve medicatie.’

We gaan op zoek naar een plek voor het interview. Achter in de winkel is een zithoek ingericht. Een paar mensen lighangen in de kussens, de blik gewend richting het toeristengewemel op het Damrak. ‘Nee, dat gaat niet,’ zegt de verkoper als we het haar vragen. ‘Ze zijn aan het trippen, dus we houden het zo rustig mogelijk.’

‘Mijn ervaringen met trippen zijn beperkt,’ zegt Vreeke even later in het café van de de Openbare Bibliotheek. ‘Ik heb drie keer een hoge dosis truffels genomen. Dat was samen met vrienden, ik kreeg heel sterk een gevoel van afwijzing en moest huilen. Het trok echt door heel mijn lijf. Tegelijkertijd moest ik ook keihard lachen: een bizarre ervaring, daarna voelde ik me een paar dagen best wankel. Ik was al geïnteresseerd in het therapeutisch effect, maar die ervaring zorgde ervoor dat ik me er echt in ging verdiepen. Ik kwam erachter dat nu in allerlei domeinen onderzoek wordt gedaan: binnen de wetenschap en de gezondheidszorg, bij biotechbedrijven. Er is echt sprake van een beweging.’

Die biotechbedrijven investeren grote bedragen in de ontwikkeling van medicinale psychedelica. De verwachting is dat, zodra verzekeraars overstag gaan en medicinale psychedelica gaan vergoeden, de psychedelica-industrie zal exploderen. De herontdekking van de psychedelica gaat ondertussen gepaard met wilde claims. Het zou een wondermiddel zijn: ADHD, clusterhoofdpijn, depressie, (alcohol)verslaving, PTSS, alzheimer – werkelijk alles kun je ermee genezen. Een ‘psychedelisch utopia’ is in aantocht.

Dit optimisme werd onlangs getemperd in het Amerikaanse tijdschrift Wired, dat waarschuwde voor een ‘psychedelische bubbel’, een bubbel die op barsten staat.

‘En dat is alleen maar goed,’ reageert Vreeke. ‘Het is zeker geen wondermiddel, en veel moet nog onderzocht worden. Ondertussen, zolang het niet wettelijk is goedgekeurd en je niet bij de GGZ terechtkunt, gaan mensen experimenteren, aan zelfmedicatie doen, en dan krijg je onvermijdelijk incidenten.’

Incidenten die vervolgens groot in de media komen en zo die hele psychedelische renaissance in de waagschaal stellen. ‘Om je heen hoor je mensen over microdoseren en over truffels die je kunt kopen in smartshops. De drempel is gewoon erg laag. Een beetje googelen levert al zo veel informatie op, dus waarom zou je het niet zelf proberen?’

Microdoseren is het gebruiken van een heel kleine hoeveelheid psychedelica, legt Vreeke uit, gedurende een langere periode, en volgens een vast protocol: om de dag, of één dag wel en dan drie dagen niet. Het is zo weinig dat je er niet van gaat trippen. De effecten van microdoseren – dat ook populair is omdat het creativiteit en persoonlijke ontwikkeling zou stimuleren – zijn subtiel.

‘Hoeveel je moet nemen, is voor iedereen anders,’ zegt Vreeke. ‘Je moet op zoek naar je sweet spot. Een lage dosis werkt misschien voor jou, maar niet voor mij.’

Nee, haar eigen sweet spot heeft ze niet gevonden, aldus Vreeke. ‘Ik heb wel ervaring met microdoseren, maar heb het nooit langer dan twee of drie weken gedaan, en alleen in het kader van deze documentaire. Ik ben er niet naar op zoek gegaan.’ Lachend voegt ze eraan toe: ‘Ik heb wel een paar keer echt lekker zitten schrijven onder invloed.’

De effecten heten ‘subtiel’, of ‘subperceptueel’. Niet verwonderlijk dus dat er discussie is over de vraag of het überhaupt wel iets doet. Veel onderzoek tot nu toe betrof kleinschalige studies. Er zijn aanwijzingen dat microdoseren effect heeft, maar grootschalige studies moeten meer duidelijkheid brengen. Daar komt bij dat volgens sommige van die kleinere studies een placebo-effect optreedt bij microdoseren en dat het (therapeutische) effect niet zozeer veroorzaakt wordt door het middel zelf, maar door de omgeving en de bijzondere situatie waarin het middel wordt gebruikt. Eigenlijk zoals ook het geval was in de landen – veelal in Zuid-Amerika – waar psychedelica eeuwenlang onderdeel waren van religieuze rituelen.

‘Die setting speelt zeker een rol,’ zegt Vreeke, ‘maar er bestaat echt een niveau waarop die biologische effecten waarneembaar zijn. Kim Kuypers, die bij de Universiteit van Maastricht onderzoek doet naar psychedelica en mentaal welzijn, zegt dat ook in de documentaire. De vraag is nu of er niet een te lage dosis is gebruikt bij studies waaruit naar voren komt dat er mogelijk sprake is van een placebo-effect. De wetenschap is echt zoekende: hoe moeten we dit bestuderen? Welke methode moeten we gebruiken? Hoe kun je überhaupt andere bewustzijnstoestanden onderzoeken? We staan voor een groot raadsel, maar dat psychedelica waardevol zouden kunnen zijn in de geestelijke gezondheidszorg, daar ben ik van overtuigd.’

Begeleiding is daarbij essentieel, denkt Vreeke. ‘Wanneer je ze gebruikt in een veilige omgeving, in een huiskamer of in een ceremoniële of therapeutische setting, kan er bijna niks misgaan.’

In haar documentaire volgt Vreeke kraanmachinist Hein. Nadat een goede vriend die aan hevige clusterhoofdpijn leed een einde aan zijn leven had gemaakt – geen enkele medicatie hielp en ook incidenteel trippen bood geen soelaas – ging hij op zoek naar alternatieve methoden en zo kwam hij bij microdoseren uit. Inmiddels bestiert Hein het onlineplatform Microdosing Institute, waar jaarlijks honderdduizend bezoekers komen. Hier staat Hein mensen bij en adviseert hij bij het nemen van kleine hoeveelheden psychedelica.

‘Hein geeft ook cursussen en hij heeft een buddysysteem ontwikkeld, zodat mensen die aan microdoseren willen doen altijd iemand hebben met wie ze ervaringen kunnen uitwisselen. In Nederland bestaat ook een vereniging van begeleiders die hulp bieden, de Guild of Guides. Er zijn echter ook organisaties die je aan je lot overlaten en charlatans die zich “triptherapeut” noemen, maar helemaal geen ervaring hebben. Iemand zei: psychedelica gebruiken onder goede begeleiding is als duiken met een duikinstructeur die alle brevetten heeft en veel duikuren heeft gemaakt. Wat je je eigenlijk moet afvragen is: zou je gaan duiken met een duikinstructeur die zelf nog nooit gedoken heeft?’

De Nederlandse politiek toont inmiddels belangstelling – onder anderen in de persoon van Ernst Kuipers –, maar het zal nog jaren duren voor de reguliere zorg de psychedelica zal omarmen, denkt Vreeke. Vele jaren van onderzoek, jaren ook waarin verschillende werelden bij elkaar moeten komen. ‘Wetenschappers, psychiaters, kennisorganisaties als Stichting Open en ervaringsdeskundigen, zoals Hein. Dit betekent mogelijk ook dat zorgprofessionals nieuwe skills moeten leren, dingen die nu niet in hun opleiding zitten.’ Ze lacht en zegt: ‘Misschien moeten psychiaters straks leren hoe je een ceremonie begeleidt. Dan kan de antidepressivageneratie van nu plaatsmaken voor een tripgeneratie. Dat vind ik een prikkelend vooruitzicht.’