Freelancejournalist Gabriella Adèr (1987) verdiept zich onverschrokken maar gedegen in de Vlaamse misdaad. Zo ook in De kasteelmoord, een vierdelige podcastserie over een geruchtmakende moordzaak uit 2012. De VPRO Gids sprak Adèr in Brussel.

Wat woont u in een mooie straat.

Gabriella Adèr: ‘Nou, ik ben hier het afgelopen jaar twee keer beroofd. Een keer is mijn tas gestolen en ook is er een ketting van mijn hals getrokken.’

Ai. Beperkt dat uw handelen of bewegingsvrijheid?

‘Voortaan loop ik ’s avonds niet meer naar huis, maar neem ik de fiets. Dan ben ik in ieder geval sneller.’

Ter zake. Waar was u op 31 januari 2012, de dag dat Stijn Saelens vermist raakte?

‘Geen idee eigenlijk.’

Ik moet het vragen.

‘U móet het vragen?! Dat is wel heel lang geleden. Ik weet niet eens meer wat ik een week geleden heb gegeten.’

Wanneer hoorde u voor het eerst over de kasteelmoord?

‘Wel rond dezelfde tijd. Al vrij vroeg dus, omdat ik toen al gefocust was op België. Tijdens de master journalistiek bijvoorbeeld had ik mijn scriptie over de parachutemoord geschreven.’

De parachutemoord?

‘Dat was een andere Belgische moordzaak, en daarvoor reisde ik toen veel op en neer naar België. Speelde zich af onder parachutisten. Twee Belgische vrouwen hielden er een verhouding op na met dezelfde Nederlandse man. Rivalen dus. Op een dag heeft een van de twee de banden doorgesneden van de parachute van de ander waardoor zij is neergestort. Die paraclub zat dicht bij de Nederlandse grens en toevallig heetten beide vrouwen Els. Zo ben ik in de Vlaamse justitiële wereld gerold. Twee jaar geleden vroeg Randy [Vermeulen, red.] van de vpro: “Heb je geen misdaadverhaal? Kun je bijvoorbeeld niet iets als The Serial maken, al is dit een totaal ander verhaal en lossen wij niets op?” Dat werd De kasteelmoord, waar ook Nederlanders bij betrokken zijn. Nu ben ik daar inmiddels een jaar mee bezig, ongeveer een keer per week, maar het is vooral een proces van wachten. Constant gaan dingen niet door of worden ze uitgesteld. Zelfs de datum van de uitspraak eind april is onder voorbehoud.’

© Károly Effenberger

Is De kasteelmoord fictie?

‘Nee, het is waargebeurd. Eigenlijk is het een vrije simpele moord, maar de hele zaak is ingewikkeld. Ik probeerde het aan mijn vader uit te leggen in een schema met pijlen tussen slachtoffer, opdrachtgever en uitvoerders, maar dat was best lastig. Lang verhaal kort: In een West-Vlaams dorpje heeft een man van 34 een kasteel gekocht en daar woont hij met vrouw en vier kinderen. De man, Stijn, krijgt het in zijn hoofd om met zijn gezin naar Australië te verhuizen. Dat is totaal tegen de zin in van zijn schoonvader André, de lokale dorpsarts. Daar komt dan nog een incestklacht tussendoor. Stijn raakt vermist en wordt een paar weken later gevonden. Vermoord.’

Waarom is dit interessant?

‘Het spreekt net als de parachutemoord tot de verbeelding. De kasteelheer is vermoord en de dorpsarts is verdacht.’

© Károly Effenberger

Klinkt alsof je teruggaat in de tijd.

‘In de podcast zegt iemand: het is alsof je in een oude roman zit. Jaloezie, incest, ruzie tussen de kasteelheer en de dokter. Daarnaast geeft het een beeld van het Vlaamse platteland. België is zo anders dan Nederland, en dat zie in deze zaak goed terug. Veel hiërarchischer en wat hypocrieter en achterbakser. Er is totaal geen vertrouwen in de rechtstaat en ik moet zeggen, justitie loopt ook honderd jaar achter.’

Deze Vlaamse dorpsarts heeft meer macht dan mijn huisarts.

‘Hij zoekt in zijn patiëntenbestand naar ambtenaren die zijn schoonzoon kunnen controleren. Hij heeft overal lijntjes. Mijn vader is huisarts in Rotterdam, maar daar gebeurt dat niet. Overigens heeft de familie van de kasteelheer ook contacten bij justitie. Het is ook vreemd dat er met de incestklacht niets is gedaan. Als het over een werkloze driehoog-achter in Gent ging, was-ie niet met rust gelaten.’

Klassenjustitie.

‘Meer dan in Nederland.’

Elisabeth, de vrouw van het slachtoffer is ook arts en heeft samen met haar verdachte vader een praktijk. Verwarrend.

‘Voel je al aan wat het motief kan zijn van de dokter?’

Uhm, angst dat hij zijn dochter en kleinkinderen niet meer ziet als ze naar Australië vertrekken?

‘Alle bezittingen van de arts staan op de naam van zijn kinderen en de praktijk staat op de naam van Elizabeth. Die zou ze bij vertrek verkopen. Dan is hij alles kwijt.’

Dat motief is toch wel onderzocht?

‘Ik heb daar niets over gehoord.’

Waarom is dit verhaal geschikt voor podcast?

‘Je kunt het heel levendig en spannend maken. Meer kleuren en overal heel dichtbij komen. Met een camera erbij lukt dat niet. Op papier is het ook veel moeilijker om het gevoel te geven dat je in het dorp bij de mensen bent.’

De loyaliteit van de plotselinge weduwe Elisabeth verschuift nogal. Dat is op zijn minst curieus.

‘Lastig, ik weet waar je op aanstuurt.’

© Károly Effenberger

Dat weet ik zelf niet eens.

‘Er zijn mensen die zeggen dat ze er meer van heeft geweten en dat ze zelfs met de moord te maken heeft. Het is een heel lieve vrouw die totaal onder de plak zat. Niet alleen bij haar man, ook bij haar vader.’

Zijn er personen waar je tijdens het maken van de podcast anders over bent gaan denken?

‘De vermoorde Stijn werd steeds minder sympathiek. Incest is totaal afkeurenswaardig, maar ik wilde wel de nuance aanbrengen dat hij geen kinderverkrachter is. Het was een koppige en verwende man die altijd zijn eigen zin wilde doordrammen. Volgens mij hield Elisabeth haar ogen gesloten voor alles en was ze echt aan het overleven. Van twee kanten werd aan haar getrokken. Alle personages zijn boeiend, omdat iedereen boter op het hoofd heeft, raar is of iets verkeerds heeft gedaan.’

In Nederland bezoek je ook de familie van de overleden schutter, Ron ‘Bommeltje’ van B.

‘Zij hebben heel veel pech gehad in het leven. Eigenlijk zijn dat de normaalste types in de serie. Ze zijn getekend voor het leven en hebben heel veel meegemaakt. Maar gewoon in een rijtjeshuis en niet in een kasteel of zoals de huisarts tussen postduiven. Moord of doodslag verwacht je eerder rond deze familie dan bij de dorpsdokter en kasteelheer. Van Bommeltje wist de hele straat dat hij zich met criminele zaken bezighield. Daar stond altijd politie aan de deur en dat moest een keer misgaan.’

Postduiven, incest, spionerend personeel, Tsjetsjeense vechtsporters, geld, verkrachting, hormoonhandel, je kunt het zo gek niet bedenken of het komt voorbij.

‘En, dat is dan wel weer echt Belgisch, ze gaan gewoon met elkaar om en doen alsof het normaal is.’

Een moord, een boek, een podcast. Wie weet nog een film. Bent u niet bang dat het amusement wordt?

‘En ik doe daar aan mee. Dat wil je eigenlijk zeggen.’

Vraag ik het anders. Is dit journalistiek?

‘Mijn werkwijze is heel journalistiek, met heel veel research, neutraal en alles goed afwegend, maar ik wil er ook een beetje lucht inbrengen door grappige scènetjes. Mijn West-Vlaamse vrienden zeggen dat het hier is zoals in de podcast. Trouwens, wat is er erg aan als het amusement wordt?’

Het is zo’n trieste zaak.

‘Bij de bunker in Osdorp staat men ’s ochtends in de rij om Holleeder te zien. Dat is bijna amusement. In De kasteelmoord leer je het traditionele België kennen en justitie is altijd interessant. Logisch, alles komt daar samen. Ongeluk in het huwelijk, moeilijke relatie met de schoonfamilie, problemen met kinderen, geld. Het gaat om veel meer dan de moord. Ik doe nu research voor een nieuwe serie over familieleden van daders. Loodzwaar, en dat kan iedereen overkomen. Ik zoek altijd naar iets wat dieper gaat. Daarbij gaat het niet om het delict van de dader, maar hoe ga je daarmee om. Ook ben ik nu bezig met de Italiaanse maffia in Nederland. Mijn moeder is Italiaans.’

Kijkt u wel een beetje uit. Roberto Saviona zit nog steeds ondergedoken.

‘Saviano, maar hij publiceert nog wel. Ik ben niet snel bang heb en vaak neem ik pepperspray mee, al mag dat eigenlijk niet. Alleen met motorbendes wil ik niets te maken hebben. Die zijn gewoon crimineel en hoe zij met vrouwen omgaan – niet leuk. Nietszeggende, platte criminaliteit, maar zo’n zaak als de kasteelmoord vertelt veel over de samenleving.’

meer podcasttips