Reese Witherspoon: grote speler dankzij Big Little Lies

‘Je bent erg klein,’ zegt Meryl Streep in het nieuwe seizoen van Big Little Lies tegen Reese Witherspoon. ‘Excuse me?’ reageert deze verontwaardigd. ‘Dat bedoel ik niet negatief,’ zegt Streep, om er na een korte pauze met een amper verhulde grijns aan toe te voegen: ‘Of misschien ook wel. Ik vind kleine mensen onbetrouwbaar.’

Het is een heerlijke woordenwisseling tussen de twee vooraanstaande Oscarwinnende Hollywoodactrices. En het is lang niet de enige in het tweede seizoen van de HBO-serie.

Want in de volgende scène staat Witherspoons Madeline Mackenzie tegenover Nicole Kidman, die voor haar rol als Celeste Wright al meerdere prijzen mocht ontvangen en ook dit seizoen in topvorm is. Niet veel later treffen Shailene Woodley (Jane Chapman) en Zoë Kravitz (Bonnie Carlson) elkaar, de laatste ditmaal met een interessantere, meer uitgediepte verhaallijn. En Laura Dern heeft als zakenvrouw en havikmoeder Renate Klein niet eens een prijswinnende tegenspeler nodig om een scène te laten sprankelen. Al krijgt ook zij uiteindelijk een fijne confrontatie met Streep.

Streep als Mary Louise Wright is dan ook een geweldige toevoeging aan de toch al spectaculaire cast. En voor een serie met vijf vrouwelijke hoofdpersonages is het niet meer dan logisch dat het een vrouw is die de toch al fragiele vrede in Monterey komt verstoren. Mary Louise zet – terecht – vraagtekens bij de omstandigheden waaronder haar zoon Perry (Alexander Skarsgård) in het vorige seizoen de dood vond en komt niet alleen naar het kustplaatsje om haar schoondochter en kleinzoons bij te staan, maar ook om te achterhalen wat er precies is gebeurd. De klassieke rouwende moeder die de waarheid wil achterhalen of uit is op wraak kennen we uit andere series, maar Streeps rol is complexer. Achter haar wantrouwende blik gaat duidelijk meer schuil. 

Dat Big Little Lies dit seizoen zes gelaagde, vrouwelijke personages heeft, is niet alleen leuk maar ook redelijk uniek. Iets wat ook uitvoerend producent Reese Witherspoon, die samen met Kidman de rechten van Liane Moriarty's boek kocht en de serie verkocht aan HBO, zich realiseert. ‘Nicole en ik hebben het er vaak over. Ik heb wel in series gespeeld met één andere vrouw, maar nog nooit met vijf hoofdrolspeelsters,' zei ze in april tegen Vanity Fair. ‘Ik had zelfs niet eerder zo veel on-screen-gesprekken gevoerd met vrouwen die een even grote rol hadden als ik.’

Witherspoon omschreef Big Little Lies vervolgens als een 'unieke ervaring', iets wat haar vermoedelijk niet vaak meer zal overkomen. En dat terwijl de actrice dit tegenwoordig zelf grotendeels in de hand heeft. Witherspoon beschikt als (mede)producent namelijk over zo’n enorme lijst met toekomstige projecten dat The New York Times haar in het rijtje superproducenten plaatste, tussen onder anderen Dick Wolf (Law & Order), Shonda Rhimes (Grey’s Anatomy) en Ryan Murphy (American Horror Story). Opvallend voor iemand die in de vroege jaren tien nog in een carrièredip zat – ondanks haar nog fonkelende Oscar op de plank – en meerdere filmflops maakte, waaronder het drama Devil’s Knot (‘overstijgt het onderwerp nooit,’ aldus VPRO Cinema in 2013) en romkom How Do You Know (VPRO Cinema: ‘gezellig niemendalletje’).

Uiteindelijk hebben we Big Little Lies wel te danken aan die slechte films – in het bijzonder aan één beroerd, niet nader genoemd script. ‘Het was vreselijk,’ vertelde de actrice tegen Vanity Fair. ‘Ik belde mijn agent en zei: "Ik ga dit niet doen, wie zou dit nou willen doen?" Hij antwoordde dat iedere actrice in Hollywood die rol wilde hebben.’ Dit was het moment waarop bij Witherspoon een lichtje ging branden. Als ze betere rollen wilde, moest ze niet wachten tot Hollywood die voor haar zou schrijven. 

‘Mensen hebben de neiging iets te maken wat ze kennen,’ laat hoogleraar Martha M. Lauzen van het Center for the Study of Women in Television and Film in San Diego in een uitgebreide mail weten. ‘Dus creëren mannen meestal mannelijke personages en vrouwen vrouwelijke.’ En omdat in de Amerikaanse televisiewereld vrouwen achter de schermen amper een kwart van alle posities bezetten (25 procent van de schrijvers, 22 procent van de makers, 17 procent van de regisseurs en 26 procent van de uitvoerend producenten, zo bleek uit onderzoek over de afgelopen twee jaar), blijft het aantal vrouwelijke rollen logischerwijs beperkt.

‘Bij film is het percentage vrouwen dat achter de schermen werkt, nog kleiner,' aldus Lauzen. ‘Dus als actrices, zelfs Oscarwinnende, een variëteit aan interessante, uitgediepte rollen willen, moeten ze die zelf creëren.’ Of zoals Witherspoons moeder Betty haar dochter altijd had geleerd: als je iets gedaan wilt krijgen, moet je het zelf doen.

Met haar eerste productiebedrijf, Pacific Standard, verfilmde Witherspoon Cheryl Strayeds memoir Wild (geregisseerd door Jean-Marc Vallée, die later het eerste seizoen van Big Little Lies zou maken) en de roman Gone Girl van Gillian Flynn. Verhalen met interessante, gelaagde en zelfs door en door slechte vrouwen in de hoofdrol. Maar dit had heel wat voeten in de aarde, want zelfs toen Witherspoon, met al haar connecties en 27 jaar ervaring in Hollywood, probeerde Gone Girl te maken, kreeg ze bij alle studio’s op één na te horen dat ze geen interesse hadden in ‘female-driven’ materiaal. Tot het boek een bestseller werd. De film werd vervolgens eveneens een hit.  

Ook Big Little Lies werd niet meteen serieus genomen. Veel (mannelijke) recensenten gebruikten in hun eerste reactie het woord ‘soapy’, een omschrijving die niet voorbijkwam toen bijvoorbeeld Mad Men debuteerde. ‘Verhalen met mannelijke personages worden in recensies over het algemeen meer gerespecteerd dan verhalen met vrouwelijke personages,’ beaamt Lauzen. ‘Zo'n kwalificatie is een manier om hun gewicht, belang en artistieke en commerciële waarde te bagatelliseren. Films met vrouwen worden vaak gelabeld als chick flick of melodrama. Televisieseries vaak als soaps.’ Al plaatst de hoogleraar daar direct de kanttekening bij dat dit vooroordeel waarschijnlijk het gevolg is van een enorme genderongelijkheid onder de film- en televisierecensenten. Want bij de vooraanstaande Amerikaanse media werken ongeveer twee keer zo veel mannelijke als vrouwelijke critici.

Deze onevenwichtige verdeling heeft invloed op de wijze waarop projecten worden beoordeeld en zelfs op het commerciële succes ervan, concludeerde Lauzen in haar onderzoek Thumbs Down: Film Critics and Gender and Why It Matters. Vrouwelijke recensenten geven bijvoorbeeld gemiddeld hogere cijfers aan films met een vrouwelijke hoofdrol dan mannelijke collega's. Daarnaast worden films die gemaakt zijn door mannen meestal – in 90 procent van de gevallen – beoordeeld door mannelijke critici. Vrouwelijke recensenten kiezen er vaker voor om films gemaakt door vrouwen te bespreken: 25 procent van de beoordelingen. Lauzen: ‘De ondervertegenwoordiging van vrouwen onder critici heeft dus gevolgen voor de zichtbaarheid en beoordeling van female-led films en films geregisseerd door vrouwen.’

Dat de consument minder gehinderd wordt door deze vooroordelen blijkt wel uit de enorme bioscoophits Wonder Woman en Captain Marvel. En ook uit het succes van het eerste seizoen van Big Little Lies, dat hoge kijkcijfers haalde en acht Emmy’s won.

‘In Big Little Lies zaten vijf actrices in de leeftijd van vijfentwintig tot vijftig jaar en elke aflevering keken er gemiddeld achtenhalf miljoen mensen,' schreef Witherspoon in een essay voor Glamour. ‘Ook was de man-vrouwverhouding onder de kijkers vrijwel in evenwicht, wat aantoont dat mannen geïnteresseerd zijn in vrouwenlevens.’ En dus blijft Witherspoon ze verfilmen.

Naast het tweede seizoen van Big Little Lies werkt Witherspoons nieuwe productiebedrijf, Hello Sunshine, momenteel aan verschillende projecten over vrouwen in uiteenlopende leeftijdscategorieën en van diverse afkomst. Witherspoon in Glamour: ‘Onder meer over een astronaute met posttraumatisch stresssyndroom, over Ruth Handler, de ondernemer die Barbie bedacht, en over de dappere Amerikaanse soldaten die in 2010 als eerste vrouwen naast de Special Operation Forces in Afghanistan dienden.’

Hoge verwachtingen zijn er ten aanzien van The Morning Show, een serie voor Apple TV waarin Friends-actrice Jennifer Aniston te zien zal zijn naast Witherspoon. Volgens bronnen van The New York Times betaalt Apple maar liefst twaalf tot vijftien miljoen dollar per aflevering. Ter vergelijking: het budget voor het laatste seizoen van Game of Thrones bedroeg vijftien miljoen per aflevering. Het toont in elk geval aan dat Witherspoon inmiddels een grote speler is. 

Het tweede seizoen van Big Little Lies is momenteel te zien via Ziggo Movies & Series