Dankzij series als Grace and Frankie, The Kominsky Method en Het geheime dagboek van Hendrik Groen is er ook op televisie eindelijk leven na je zestigste.

De televisiekijker vergrijst. Dat is geen nieuw bericht: al een paar jaar lang krijgen we te horen dat jongeren televisie steeds meer links laten liggen (die kijken tenslotte liever naar YouTube of Netflix) en de lineaire kijktijd neemt met elk nieuw onderzoek een beetje af. Ook in 2018 keken we met z’n allen gemiddeld weer vijf minuten minder naar de buis dan het jaar ervoor. 

Eén dorpje biedt echter dapper verzet. Dat van de 65-plussers, niet alleen de grootste groep televisiekijkers (gevolgd door de categorie 50- tot 64-jarigen), ze keken het afgelopen jaar ook nog eens méér televisie dan in 2017. Kortom, het oude medium wordt langzaamaan ook een ouderenmedium.

Het populairste programma onder die doelgroep mag daarbij geen verrassing heten: dramaserie Het geheime dagboek van Hendrik Groen van Omroep Max, over het leven in een verzorgingstehuis en over de rebellenclub Omanido (Oud maar niet dood), scoorde het allerbest. Zelfs beter dan Boer zoekt vrouw en het achtuurjournaal.

Afijn, tot zover de statistiek. Het moge duidelijk zijn dat de oudere doelgroep er een is waar rekening mee gehouden moet worden. Dat had Jan Slagter in 2002, toen hij Max lanceerde, al goed in de gaten. Wat echter opmerkelijk is, is dat daar op het gebied van drama nu pas naar gehandeld wordt.

Oudere personages zijn natuurlijk al jaren op televisie te zien, maar zelden in glansrollen, laat staan hoofdrollen. Lange tijd waren er eigenlijk maar twee smaken: oud en wijs of oud en lastig. In het eerste geval gaf oma of opa goede raad, in het tweede versjteerde zij of hij het familie-etentje met ongepaste of raadselachtige archaïsche opmerkingen, vaak seksistisch, racistisch of allebei. Hetzelfde gold in hoge mate voor films.

© Netflix

Jane Fonda en Lily Tomlin in Grace and Frankie

Golden Girls

De uitzondering die de regel bevestigde was The Golden Girls (1985-1992): de hitserie over vier alleenstaande, oudere vrouwen (lees bij ouder: vijftigplus) bleek taboedoorbrekend. Niet alleen voor ouderen en vrouwen, ook voor oudere vrouwen – een zo mogelijk nog verder gemarginaliseerde groep. Daarbij sneden ze ook nog onderwerpen aan als hiv en aids, immigratie, dakloosheid en interraciale relaties. Lange tijd was The Golden Girls een uniek fenomeen.

Gelukkig kwam er enkele jaren geleden eindelijk een opvolger. In 2015 maakten we kennis met Grace and Frankie, een Netflixserie waarin we twee alleenstaande, oudere vrouwen volgen die het samen moeten zien te rooien als blijkt dat hun partners een affaire hebben – met elkaar. In tegenstelling tot The Golden Girls betekent ouder in dit geval ook echt ouder: hoofdrolspelers Jane Fonda en Lily Tomlin zijn respectievelijk 81 en 79 jaren jong.

Kijkcijfers stelt Netflix nooit beschikbaar, maar het zegt voldoende dat onlangs de vijfde reeks werd uitgebracht en seizoen zes reeds is aangekondigd. Dat de streaminggigant daarbij niet op safe speelt, blijkt wel uit de onderwerpen die in de afgelopen reeksen werden aangesneden. Die variëren van ouderdomsgebreken, het homohuwelijk en euthanasie tot seksspeeltjes en leeftijdsdiscriminatie.

‘Ik wil een gezicht geven aan oudere vrouwen,’ vertelde Jane Fonda drie jaar geleden in Harper’s Bazaar over haar deelname aan de serie. ‘Enerzijds laten we je zien hoe het is om ouder te worden en wat daarbij komt kijken – bijvoorbeeld dat je bang bent om te vallen en je heup te breken, of het feit dat niemand meer naar je omkijkt omdat je niet meer jong en mooi bent. Tegelijkertijd zeggen we: hé, pas op. We zijn nog altijd slim en kunnen ook nog grappig zijn, we blijven in beweging en hebben nog steeds seks. Daarnaast: het leven gaat door, ook als je, zoals onze personages, alles om je heen ineen hebt zien storten. Het is moeilijk om jezelf dan weer te herpakken, maar wij laten zien dat het kan.’

'Het jarenlange gebrek aan rollen voor senioren betekende ook dat pensioengerechtigde acteurs niet of amper aan de bak kwamen'

Nick Boers
© IMDb

Danny DeVito en Michael Douglas in The Kominsky Method (2018)

Pensioengerechtigde acteurs

Oud maar niet dood, dus. Dat heeft zich voor Grace and Frankie – naast vijf seizoenen televisie – uitbetaald in legio positieve recensies en talloze nominaties. Navolging bleef dan ook niet uit: afgelopen jaar scoorde Netflix opnieuw met The Kominsky Method. De comedyserie over twee oudere vrienden (Michael Douglas en Alan Arkin) bewijst nog eens dubbel en dwars hoe waardevol 65-plustelevisie kan zijn. Het jarenlange gebrek aan rollen voor senioren betekende namelijk ook dat pensioengerechtigde acteurs niet of amper aan de bak kwamen.

Wie nu Fonda, Tomlin, Arkin (84), Douglas (74) – en ook hun Nederlandse collega’s Kees Hulst (66), André van Duin (71) en Olga Zuiderhoek (72) – aan het werk ziet, begrijpt wat voor een gemis dat al die jaren is geweest. Zo werd Douglas afgelopen januari meteen beloond met een Golden Globe voor beste acteur in een comedyserie of musical en The Kominsky Method verzilverde daarnaast ook de eigen nominatie. Idem dito voor Hendrik Groen, dat Gouden Kalveren oppikte voor beste televisiedrama en beste acteur televisiedrama (Hulst).

Dergelijk succes is niet alleen maar toe te schrijven aan een vergrijzende kijker. Neem opnieuw Hendrik Groen. De eerste aflevering scoorde ruim twee miljoen kijkers, waarmee het net buiten de top tien van best bekeken programma’s van het afgelopen jaar viel (sportuitzendingen niet meegerekend). Ondertussen zijn Grace en Frankie op het schild gehesen door jonge(re) vrouwen, als rolmodellen voor de toekomst.

Hoe grijs de haren tenslotte ook mogen zijn, de thema’s van deze series zijn universeel: vriendschap, werk, liefde, seks en ouder worden. En aangezien dat laatste ons allemaal overkomt, kunnen we het maar beter alvast zien op televisie.

Het eerste seizoen van Het geheime dagboek van Hendrik Groen is op dvd verkrijgbaar en exclusief te zien op NPO Start. Het tweede seizoen volgt dit najaar. Grace and Frankie en The Kominsky Method zijn te bekijken op Netflix.