Wat brengen technologische ontwikkelingen ons? Of liever: wat zouden ze ons in het ergste geval kunnen brengen? Op die vraag probeert Black Mirror antwoord te geven in losse dystopische sciencefictionverhalen die bedacht zijn door zelfverklaard gadgetfreak Charlie Brooker.

De smartphone in de hand, het televisiescherm aan de muur, de desktop op het bureau of de tablet die nog ergens in woon- of slaapkamer rondslingert – wie even om zich heen kijkt, ziet zichzelf al snel terug in een donkere spiegel. Alsof we een constante schaduwwereld meedragen die gevoed wordt door ons technologiegebruik, -verbruik en natuurlijk ook -misbruik.

In die duistere, alternatieve werkelijkheid begeeft Black Mirror zich, een bloemlezing van losse dystopische sciencefictionverhalen, waarvan eerder op de Britse televisie (en hier door de VPRO) twee reeksen werden uitgezonden en dat deze week terugkeert op Netflix.

Black Mirror droomt, of eigenlijk nachtmerriet, over waar de technologische ontwikkeling ons heen zou kunnen brengen. Zo leerden we in de aflevering The Entire History of You, uit het eerste seizoen, een wereld kennen waarin iedereen via een ingeplante chip de mogelijkheid heeft zijn of haar herinneringen terug te spelen; een ‘redo’, waarin ook anderen kunnen delen. Leuk als oude vrienden of jaloerse exen een (r)entree maken in je leven. ‘Black Mirror stelt een schijnbaar onschuldige ‘wat als’-vraag en presenteert dan alle tragische gevolgen van dien.

Zo ook in een toekomst waarin men de doden kan laten herleven op basis van wat ze op sociale media hebben geplaatst (Be Right Back) of een werkelijkheid waarin een cartoonbeer de politiek in kan (The Waldo Moment). Aan de bespiegelingen van Black Mirror liggen lugubere, soms gestoorde ideeën ten grondslag die misschien wel nooit te realiseren, maar daarmee niet onrealistisch zijn. Black Mirror is actuele satire met een griezelig randje in een futuristische setting, doorspekt met zwarte humor.

© Netflix

Misantroop

De smakelijke nachtmerries komen uit de koker van Charlie Brooker, en dat is niet vreemd: naast schrijver en televisiemaker is de Brit fulltime misantroop. Hij rolde de media in door die met zijn scherpe tong te fileren: eerst in gametijdschriften, later voor The Guardian en uiteindelijk in een reeks verschillende televisieprogramma’s. Waaronder een met de titel How TV Ruined Your Life; Brookers stijl spreekt voor zich.

Verwar hem daarbij echter niet met een luddiet. Integendeel, hij is naar eigen zeggen gek van gadgets. De zoveelste iPhone, virtualreality- of juist augmented-realitybril en de legio andere continu opborrelende snufjes – Brooker bekijkt, bestudeert en gebruikt ze met gepast genoegen en nieuwsgierigheid. ‘Ik ben een totale nerd en ik houd van technologie,’ verklaart Brooker in een begeleidend persbericht. ‘Maar ik ben ook een onverbeterlijke neuroot. Daarom komt Black Mirror geregeld over als een soort koortsdroom, als een nachtmerrie over technologie. Maar vaak komt de kern van een verhaal juist uit iets dat mij geamuseerd of verbaasd heeft.’

Dat een aflevering van Black Mirror steevast een tragisch einde kent, is dan ook vooral geboren uit de drang om te ontregelen. ‘Naar mijn idee, en dat gold zeker toen we met Black Mirror begonnen, wordt televisie gemaakt om de kijkers op een bepaald niveau gerust te stellen. Ik zag daarin de kans voor een programma dat je juist voor de kop slaat met zijn zorgen.’

Met succes, want Black Mirror is wereldwijd een hit en geliefd bij de critici: Netflix heeft naar verluidt zelfs veertig miljoen dollar neergeteld om de volledige rechten in handen te krijgen en daarmee weg te kunnen kapen bij de Britse zender Channel 4. Een deal die voor zowel de streaminggigant – die zich daarmee nog verder kan onderscheiden van de overige serieaanbieders – als voor het team achter de schermen waarschijnlijk voordelig uit zal pakken.

© Netflix

Vrije hand

Zo hebben Brooker en consorten een nog vrijere hand gekregen (die ongetwijfeld ook gepaard gaat met een ruimer budget) en produceren ze dit keer niet slechts drie, maar zes afleveringen. ‘Ik denk dat programma’s als Black Mirror altijd hebben zitten wachten op een platform als Netflix,’ prijst Brooker zijn broodheer. ‘Nu we niet meer te maken hebben met uitzendtijden, voelt het meer aan alsof we je een boeket aan korte verhalen geven, of een minifilmfestival. Het is een andere ervaring.’

Het gevolg is vooral een bonte mix van stijlen: iedere aflevering heeft zo zijn eigen cast en regisseur, van bijvoorbeeld Joe Wright (Atonement, Pride & Prejudice), tot Dan Trachtenberg (10 Cloverfield Lane) en James Watkins (The Woman in Black). De genres lopen uiteen, van de meer hedendaagse satire die extrapoleert op huidige ontwikkelingen en obsessies (zoals een wereld waarin iedereen beschikt over een eigen statusscore), tot een futuristisch oorlogsverhaal, een heuse police procedural en allerlei soorten horror.

Daarmee kent de serie ook een unicum. De eerste aflevering (inmiddels eigenlijk een overbodige term) speelt zich eens niet af in de (nabije) toekomst, maar in het verleden en is daarbij ongewoon romantisch.

In 1987 ontmoeten de schuchtere Yorkie (Mackenzie Davis) en het extraverte feestbeest Kelly (Gugu Mbatha-Raw) elkaar in het Californische San Junipero, een vrij en onverstoorbaar badplaatsje. ‘Walk Like an Egyptian’ pompt uit de nachtclubspeakers en jongeren laven zich aan zon, zee, strand en seks. Zeker één scene is daarbij overgoten met een heerlijk John Hughessausje (The Breakfast Club, Pretty in Pink). Enkel wat cryptische en onheilspellende uitspraken doen nog vermoeden dat het hier om een aflevering van Black Mirror gaat.

De technologische twist en aanverwante stomp in de maag zijn natuurlijk onvermijdelijk – het volstaat om te vertellen dat die er is, verklappen wanneer en hoe zou zonde zijn.

‘Als je zou vragen aan mensen hoe de eerste aflevering van de nieuwe Black Mirror eruitziet, vermoed ik dat ze aan iemand denken in de toekomst die met een zorgelijke blik op zijn transparante telefoon kijkt, terwijl drones om hem heen exploderen,’ vertelde Brooker aan Entertainment Weekly. ‘Hopelijk houden we kijkers zo scherp dat ze niet denken dat het almaar gaat om iemand wiens leven wordt kapot gemaakt door een telefoon. Al gebeurt dat ook.’

Het derde seizoen (zes afleveringen) van Black Mirror is vanaf 21 oktober te zien op Netflix. De eerste twee reeksen zijn daar ook te bekijken.

Meer over Black Mirror