Fantasyserie Game of Thrones is aan een vierde seizoen begonnen en scoort als nooit tevoren. Kan schrijver George R.R. Martin het tempo van de serie bijbenen?

Het is moeilijk voor te stellen dat een televisieserie die drijft op incest, moord, marteling en draken een absolute kaskraker zou kunnen zijn, maar anno 2014 is het een feit.

Een nieuw seizoen van Game of Thrones is begonnen. De serie, die gebaseerd is op de fantasyreeks Een lied van IJs en Vuur van George R.R. Martin, is een verpletterend succes. Uitleggen waar een serie die tachtig uur televisie moet beslaan en in onvoltooide boekvorm al zo’n 4000 pagina’s telt over gaat, is onmogelijk. Heel kort samengevat: het rijk Westeros werd eeuwen door het huis van Targaryen geregeerd. Die familie werd kort voor het begin van boek één verslagen en van de troon geschopt. Nu ook die overwinnaar dood is, vecht een aantal families om de troon, terwijl ook de nazaat van de Targaryens een poging onderneemt om haar koninkrijk terug te winnen.

Wachten
Een paar jaar terug stond er een mooi stuk in The New Yorker over schrijver George R.R. Martin. Terwijl het zoveelste deel uit zijn IJs en Vuur-saga op zich liet wachten, konden zijn fans op zijn blog zien hoe George met van alles en nog wat bezig was, behalve schrijven. Dit tot grote teleurstelling, woede en wanhoop van de fans, die al jaren op een vervolg zaten te wachten. Het gemor werd uiteindelijk zo luid dat andere schrijvers Martin weer te hulp schoten. ‘George R.R. Martin is not your bitch!’ Vriendelijker en moederlijker verwoord: George is je sloofje niet. Hij is alle oververhitte fans niks verschuldigd, ongeacht al het succes dat ze hem gebracht hebben. Het volgende boek komt wanneer het komt, als het er komt.

Ik voelde me aangesproken. Nu was ik nooit in de pen geklommen om een nieuw boek te eisen, maar ik was wel een van die honderdduizenden die week in week uit George’s blog in de gaten hielden voor nieuws. Dat duurde zes jaar. Op de dag dat het laatste boek uitkwam, had ik het in huis. De volgende dag was het uit. Het wachten was weer begonnen. Nu zou je denken dat ik en vele andere fans onze les wel hadden geleerd, maar niets is minder waar. Eens in de paar weken werp ik weer een blik op George’s website om te kijken of het allemaal een beetje vlot . En nog steeds lijkt George niet te werken. Schrijf dan!

Hij lijkt veel tijd door te brengen met American football, zich op conventies laten fêteren en druk te zijn met het aanprijzen van het nieuwe seizoen Game of Thrones. Vooral dat laatste is een probleem. De televisieserie is te succesvol geworden. Televisiekijkers houden de schrijver van zijn werk.

Fantasy
Het genre fantasy is lang het ondergeschoven kindje van de literatuur geweest, als het al tot die familie wordt gerekend. Fantasy was lang het getto voor een ras van zuivere kneuzen. Een volk van chronische maagden , studenten Keltische talen en eenieder die bij gym altijd overgeslagen werd. Nu is dat beeld deels waar (ik kan zelf anderhalf à twee vakjes aanvinken), maar het was vooral een dankbaar cliché om het genre mee af te fakkelen. Zelfs sciencefiction heeft meer sexappeal. Dat heeft met een paar dingen te maken. Om te beginnen verdraagt het genre moeilijk humor. Fantasy draait voor een groot deel op sfeer en die is kwetsbaar. Een zekere ernst is nodig om alle onwerkelijke elementen overeind te houden. De Engelse schrijver Terry Pratchett heeft weliswaar een carrière gebouwd op humoristische fantasy, maar die werkt vooral als een liefdevolle parodie.

Daarom zijn er zoveel boeken gevuld met sombere krijgers en grimmige tovenaars; ze buigen onder de last om een wereld vol gnomen en elfen staande te houden die constant door ironie dreigt te worden verpletterd. Ten tweede ontbreekt het vaak aan seks. Tolkien had twee vrouwen in een cast van duizenden. Waar al die dwergenhelden, orcs en trollenhordes vandaan komen, blijft in vele boeken een compleet raadsel. En als er toch seks voorbijkomt, is het snel van een Bouquetreeks- kwaliteit. Weelderige borsten, gestaalde armen, stijlvol druipend zweet, dat werk. Net als met de pogingen tot humor zorgt het er vooral voor dat je er pijnlijk op wordt gewezen dat je een fantasie zit te lezen. Je gaat je er enigszins voor generen. Anders gezegd, je zal zelden een publieke lezing van een fantasyroman meemaken.

Traumatisch
Het gebrek aan ironie en seks levert zo nog een probleem op: moraal. Hoewel er genoeg schrijvers zijn die met de verschillende grijstinten tussen goed en kwaad spelen, blijft het stereotype van een nogal zwart-witte moraliteit overeind. Dat is niet per se een ramp, maar het staat literaire erkenning in de weg. De boeken van George R.R. Martin hebben met veel van die bezwaren korte metten gemaakt. Lezers en kijkers van zijn reeks hebben ondervonden dat George graag speelt met de spelregels van het genre en de verwachtingen van zijn publiek. Helden sneuvelen, psychopaten floreren, mooie plannen falen. Dat levert gruwelijke scènes op die voor veel fans bijzonder traumatisch bleken.

En elke keer als er met die verwachtingen wordt gespeeld, hoopt men vurig dat George het ergens allemaal weer in orde maakt. Maar voor fantasy is Game of Thrones ontnuchterend realistisch. Er zijn geen spreuken die al het leed ongedaan maken, geen toverdrankjes die al wat krom is rechtzetten. Naïviteit, een gebrek aan opportunisme, eergevoel: het staat goed op papier, maar in Westeros is het de strop om je nek.



Dwerg
Het realisme, het geweld en, voor ik het vergeet, de karrevrachten aan blote tieten hebben de serie tot een enorm succes gemaakt. Mensen die normaal de neus ophalen voor fantasy hebben zich door het HBO- keurmerk laten overhalen en zijn blijven kijken. De vertaling van boek naar beeld is geslaagd, de cast is goed getroffen en, niet onbelangrijk, met acteur Peter Dinklage is het hart van de serie gevonden.

Dinklage speelt de rol van Tyrion Lannister, een telg uit een van de voornaamste families van het Rijk. Hij is echter ook een dwerg wiens moeder in het kraambed stierf. Dit heeft hem niet de liefde van zijn trotse vader opgeleverd. Terwijl zijn beeldschone broer en zus zich opmaken voor een leven bovenaan de voedselketen, leeft Tyrion een marginaal leven op hoog niveau. Ondanks zijn intellect, gevoel voor humor en politiek inzicht heeft hij zich aan het hofleven onttrokken om zich aan drank en hoeren te wijden. In de chaos van Westeros behoudt Tyrion perspectief. Hij is ironisch, maar niet cynisch. Een schuinsmarcheerder met een hart. Hij zorgt er voor de wereld van IJs en Vuur een echte plek wordt, waar het tragische grappig kan zijn, de wreedheid weersproken kan worden. De dwerg spreekt voor het publiek .

En Dinklage speelt Tyrion met verve. Er doet een mooi filmpje de ronde waarin we Tyrion op het ritme van Kanye West door Westeros zien hobbelen, vrouwen verleidend, oneliner na oneliner rondstrooiend. Fantasy is dankzij Tyrion niet alleen populair geworden, het is zelfs voor de eerste keer sexy.

Puberteit
Maar feit blijft dat George R.R. Martin zich moet haasten. De manuscripten voor de laatste twee boeken moeten beide 1500 pagina’s tellen en ik heb na het laatste boek nog geen idee hoe hij alle verhaallijnen in die twee boeken kan proppen en afwikkelen. Daarnaast dreigt de televisieserie de boeken in te halen. Nog even en er zijn geen boeken meer om te bewerken. Een pauze inlassen zal door de doorgroeiende kinderacteurs ook geen optie zijn: draken en zwaarden zijn gevaarlijk, maar puberteit is dodelijk voor een acteur die een kind moet spelen. Game of Thrones is een bron van enorme inkomsten die de zender HBO niet zal willen laten rusten.

Er zijn al noodplannen in de maak. De makers van de serie zijn bekend met George’s uiteindelijke visie voor de boeken en zouden hier op vooruit kunnen filmen, een situatie die volgens mij nooit eerder is voorgekomen.

In het ergste geval zal dat betekenen dat ik nog tien jaar mag wachten voor ik kan zeggen dat ik de televieserie toch beter vond.

Het vierde seizoen van Game of Thrones is 7 april begonnen op HBO.