Na elke aflevering van Zomergasten wordt een film uitgezonden die is gekozen door de gast van die avond. VPRO Cinema blikt wekelijks vooruit op de keuzefilm en somt de leukste wetenswaardigheden op. Op 21 augustus te zien: Gräns van Ali Abbasi.

De film in tien woorden
Een douanebeambte die emoties kan ruiken ontdekt haar mysterieuze verleden.

Gekozen door
Zomergast Raven van Dorst is muzikant en presentator. Niet alleen speelde die in verschillende bands, zoals Bad Candy en The Riplets, Van Dorst trad ook solo op onder de naam Elle Bandita. Tegenwoordig is Van Dorst vooral bekend als leadzanger van de Rotterdamse progrockband Dool en als presentator van televisieprogramma’s als Nachtdieren, Boerderij van Dorst en Geslacht!. De uitzending is op 21 augustus 2022 vanaf 20.20 uur te zien op NPO 2.

Setverhalen
Wanneer je een foto ziet van actrice Eva Melander is het haast niet voor te stellen dat zij het hoofdpersonage speelt in het fascinerende grotemensensprookje Gräns (2018). De Zweedse actrice is compleet onherkenbaar in de film. Slechts haar ogen zijn nog zichtbaar, de rest van haar gezicht is bedekt onder een dikke laag make-up en gezichtsprothesen.

Melander speelt Tina, een douanebeambte met een nogal bijzonder reukvermogen: niet alleen geuren, maar ook emoties als angst, woede en schuldgevoel kan ze ruiken. Een eigenschap die haar goed van pas komt bij haar werk, omdat ze moeiteloos smokkelaars en andersoortige criminelen herkent en arresteert.

De transformatie van Melander naar Tina – die het best is te omschrijven als een soort kruising tussen mens, neanderthaler en trol – nam iedere opnamedag ruim vier uur in beslag. Een heel team van make-upartiesten begon al om twee uur ’s nachts, en aan het eind van een draaidag duurde het ook weer dik een uur om alles te verwijderen.

Niet alleen de crew maakte de gedaanteverandering tot een succes, Melander speelde daar zelf ook een belangrijke rol bij. De actrice kwam twintig kilo aan door een streng dieet te volgen waarbij ze iedere negentig minuten moest eten. Daarnaast stond de actrice vier keer per week in de sportschool. ‘Het was verschrikkelijk’, herinnert Melander zich in gesprek met The Playist. ‘Ik sliep slecht en werd snel chagrijnig. M’n bord leegeten voelde steeds als een overwinning, maar het besef dat je snel weer meer moest eten woog zwaar.’ Toch bleef ze zelfs nog tijdens de opnameperiodes stug dooreten, omdat ze bang was de aangekomen kilo’s te snel weer kwijt te raken.

Eva Melander in Gräns

Quotes van de makers
Goede casting betekent alles voor regisseur Ali Abbasi, dus duurde het ook ruim anderhalf jaar voordat hij de juiste actrice had gevonden voor de rol van Tina. De Deens-Iraanse filmmaker, die in 2016 debuteerde met de atmosferische griezelfilm Shelley en recentelijk zijn derde speelfilm Holy Spider (2022) maakte, wilde in eerste instantie iemand kiezen die er van zichzelf al ‘anders, onsymmetrisch en voller’ uitzag. ‘Maar ik realiseerde me dat ik te veel op uiterlijk aan het selecteren was. De film gaat vooral om de emotionele reis van het hoofdpersonage, dus had ik iemand nodig die dat goed kon overbrengen’, vertelde hij aan IndieWire.

Het acteren moest volgens Abbasi echter niet te veel afleiden van het verhaal, en de muziek en cinematografie evenmin. In gesprek met Film Comment: ‘Ik ben niet geïnteresseerd in het maken van mooie films. Als het publiek te veel stilstaat bij mooie muziek, een goede acteur of een mooi shot, is er iets mis. Als een beeld in de film er te goed uitziet, knip ik het eruit. Want ik wil niet dat het zien van de film een fotografische ervaring wordt. Het moet filmisch blijven.’

Prijzen
In 2018 ging Gräns in première op het filmfestival in Cannes, waar de film de hoofdprijs won in het Un Certain Regard-programma. De film was de Zweedse inzending bij de 91ste Oscars in 2019, waar een nominatie voor beste buitenlandse film uitbleef, maar Gräns wel werd genomineerd in de categorie beste make-up. Eva Melander werd bij de European Film Awards genomineerd voor beste actrice en IndieWire noemde haar vertolking van Tina ‘een van de meest indrukwekkende acteerprestaties van 2018’.

Buiten beeld
Hoewel Abbasi met zijn film dus veel succes boekte in het buitenland, was hij niet overal welkom. Toen hij voor de promotie van Gräns een aantal festivals in de Verenigde Staten wilde bezoeken, werd hij in eerste instantie geweigerd. Een wet die de toenmalige president Trump had ingevoerd maakte het onmogelijk voor Iraniërs om een visum voor het land te krijgen. Voor Abbasi werd echter een zeldzame uitzondering gemaakt op het reisverbod. Na veel gedoe met advocaten kon hij ondanks zijn Iraanse paspoort het Telluride festival aandoen. Ironisch genoeg behandelt Gräns (wat grens betekent in het Zweeds) precies de thema’s die hier spelen: je niet welkom voelen in een maatschappij waar een deel van je identiteit niet wordt geaccepteerd.

Meer over Gräns en andere films van Zomergasten