Het Franse liefdesdrama Portrait de la jeune fille en feu van Céline Sciamma gaat over een ontluikende liefde tussen twee vrouwen in de achttiende eeuw.

Omdat ze opgroeide met louter male-gaze-films maakte de Franse regisseur Céline Sciamma (1980) een fantastische film vanuit de female gaze: Portrait de la jeune fille en feu.

'Ik ben geraakt door de male gaze, en ook opgewonden geraakt door de male gaze,’ vertelde Sciamma ons in 2019 op het filmfestival van Cannes. ‘Ik ben ermee groot geworden.’

Sciamma had geen keus, wil ze maar zeggen, want in elke film – hele slechte, maar ook hele goede – werd met die mannelijke blik gekeken naar vrouwen. Met de blik van heteromannen, welteverstaan, die van vrouwen objecten maakt om te begeren en te domineren. Mannen voor én achter de camera. En dan waren de hoofdpersonages ook nog mannen.

‘Ik heb heel lang moeten wachten op een film met een vrouwelijke superheld,’ zei Sciamma toen ook. ‘Die film was Wonder Woman en ik weet nog goed dat ik daar heel uitgelaten vandaan kwam en dacht: o, zo voelt dat dus voor mannen!’

En daarom besloot ze dat haar film Portrait de la jeune fille en feu (ook bekend onder de Engelse titel: Portrait of a Lady on Fire) een manifest voor de female gaze moest worden. Met vrouwen voor én achter de camera.

© Filmdepot

Portrait de la jeune fille en feu

Queer Palm

De film speelt zich af in de achttiende eeuw, op een eiland voor de Bretonse kust. De jonge schilder Marianne krijgt van een hertogin de opdracht een portret te maken van haar dochter Héloïse, zodat de man aan wie ze uitgehuwelijkt gaat worden weet hoe zijn aanstaande eruitziet. Omdat de vurige, eigenzinnige Héloïse (gespeeld door Adèle Haenel, de ex van Sciamma) weigert te poseren, wordt Marianne ingehuurd om haar ‘gezelschap te houden’. Het is de bedoeling dat ze overdag goed naar haar kijkt, zodat ze ’s nachts stiekem het portret kan schilderen.

Portrait de la jeune fille en feu is een prachtig intense en intieme film geworden over een ontluikende lesbische liefde. En over blikken: van de jonge vrouwen naar elkaar, van de regisseur naar de acteurs en van het publiek naar de vrouwen op het scherm.

Het was ook het beste antwoord dat Sciamma op de alomtegenwoordige male gaze had kunnen geven: een fantastische film maken met een female gaze. Die bovendien bewees dat (hetero)mannen zich ook met vrouwelijke (hoofd)personages kunnen en willen identificeren.

Sciamma zou de Gouden Palm niet winnen in Cannes, want die ging naar de latere Oscarwinnaar Parasite, maar kreeg als troost wel de prijs voor het beste scenario en won – als eerste vrouw in de tien jaar dat deze prijs bestaat (!) – de Queer Palm.

Lesbische kostuumdrama’s

Tijdens ons interview sprak Sciamma ook nog de wens uit dat haar film de Wonder Woman voor arthousepubliek zou worden. Een film dus, waarvan we net zo opgewonden en uitgelaten zouden raken als Sciamma destijds na het zien van Wonder Woman.

Correlatie is geen causaliteit, maar feit is wel dat er de afgelopen twee jaar opvallend veel lesbische kostuumdrama’s zijn uitgekomen. Sciamma’s film lijkt dan ook zeker indruk te hebben gemaakt. Na Portrait de la jeune fille en feu volgde namelijk Ammonite – over een paleontoloog in negentiende-eeuws Engeland die verliefd wordt op een jonge, zieke vrouw die ze moet verzorgen –, en momenteel is in de bioscopen The World to Come te zien. Hierin wordt een ongelukkige boerenvrouw in het Amerika van de negentiende eeuw verliefd op haar nieuwe buurvrouw.

Zonder meer een vooruitgang, maar nu nog een prestigieuze Hollywoodfilm over een lesbische relatie die zich afspeelt in het heden.

Meer over Portrait de la jeune fille en feu/Céline Sciamma