Rat Film: unieke mix van reportage, essay en beeldpoëzie

‘Een gevaarlijk en smerig oord, krioelend van de ratten.’ Zo omschreef Donald Trump de Amerikaanse stad Baltimore in de zomer van 2019 op Twitter. Daar was de lokale bevolking uiteraard niet blij mee. ‘Liever een paar ratten in onze stad dan zelf een rat zijn, Donald Trump,’ schreef de redactie van The Baltimore Sun.

De tweet was een president uiteraard onwaardig, en had volgens velen ook nog een racistische ondertoon – in Baltimore is bijna 65 procent van de bevolking Afro-Amerikaans. Maar in technische zin had Trump wel gelijk: de stad aan de Amerikaanse oostkust kampt inderdaad met een serieus rattenprobleem. En wie de HBO-serie The Wire heeft gezien, weet dat het predicaat ‘gevaarlijk’ statistisch gezien ook klopt. Na de Tweede Wereldoorlog trokken veel witte bewoners van Baltimore naar de suburbs (waar zwarten veelal werden geweerd), wat in de binnenstad leidde tot armoede en leegstand. Tel daar een reeks politieke schandalen bij op, en een haven die bekendstaat om de drugshandel, en je hebt een stad waar de sociale problemen al decennialang de pan uit rijzen.

Over al deze onderwerpen – Baltimore, racisme, armoede, criminaliteit en ja, ratten – gaat de documentaire Rat Film uit 2016, die sinds kort te zien is via IFFR Unleashed, de streamingdienst van het Rotterdamse filmfestival. Toen de film daar in 2017 draaide, spraken we erover met regisseur Theo Anthony (1989), die zelf in Baltimore woont. Hij vertelde dat het idee voor de film ontstond toen hij op een avond uit de kroeg kwam en een rat aantrof in zijn vuilnisbak, die hij impulsief ging filmen (het shot is te zien in de openingsscène). Toen Anthony vervolgens op internet ging zoeken naar ratten en ongediertebestrijding in Baltimore, ontdekte hij al snel een massa interessante feitjes, mensen en verhalen, die hij allemaal besloot op te voeren in een film.

Het resultaat is een unieke mix van reportage, maatschappelijk essay en beeldpoëzie, die Anthony’s achtergrond als videoclipmaker onthult. De directe link tussen alle onderdelen is niet altijd even duidelijk, maar dat hindert niet: als kijker mag je zelf associëren en conclusies trekken. En gewoon genieten van alle kleurrijke personages, zoals rattenvanger Harold, die je al filosoferend de film door loodst. ‘We hebben in Baltimore geen rattenprobleem,’ beweert hij, ‘we hebben hier een mensenprobleem.’