An van Naomi Kawase: liefde en geduld

‘Het zou onbeleefd zijn de bonen meteen te koken. Ze moeten eerst aan het zoet wennen. Net als jonge geliefden aan elkaar.’ Aldus de wijze oude dame Tokue tegen haar baas Sentaro in het tedere Japanse drama An (2015). Sentaro is de uitbater van een weinig succesvol pannenkoekenhutje in een buitenwijk van Tokio; jarenlang heeft hij maar wat aangemodderd en vulde hij zijn doriyaki met goedkope anko (zoete pasta gemaakt van rode adukibonen) uit de fabriek. Tot op een dag Tokuo ten tonele verschijnt en hem leert dat geduld en liefde de belangrijkste ingrediënten van elk recept zijn. ‘Anko is de ziel van dorayaki’, bijt ze hem op een gegeven moment toe. ‘Hoe kan je daar zo lichtzinnig over doen?’

Regisseur van An is Naomi Kawase, de gelauwerde Japanse filmmaker die sinds haar debuut Suzaku (1997) een vaste verschijning is op de belangrijkste Europese filmfestivals. Haar oeuvre bestaat hoofdzakelijk uit zachtmoedige, kalme en spirituele films en documentaires – zweverig volgens haar critici, poëtisch volgens haar bewonderaars – waarin de band tussen mens en natuur centraal staat en de dood steevast een belangrijke rol speelt. Zo gaat The Mourning Forest (2007), waarvoor ze in Cannes de Grand Prix in ontvangst mocht nemen, over een dementerende man die in het bos op zoek gaat naar herinneringen aan zijn overleden vrouw. En Still the Water (2014), dat op dinsdag 2 juni wordt uitgezonden op NPO 2 Extra en volgens Kawase zelf haar absolute meesterwerk is, speelt zich af op het paradijselijke eiland Amami-Oshima en draait om twee verliefde pubers, de vondst van een lijk en een stervende sjamaan.

In haar films roept Kawase, die door haar oudtante werd opgevoed op het platteland rondom de oude hoofdstad Nara, steevast op tot een trager en gebalanceerder leven, weg van de hectiek van de stad. Niet voor niets zegt Tokuo in An op een gegeven moment: ‘Weet je chef, we worden geboren om naar de wereld te kijken en te luisteren.’ Een citaat dat het hele oeuvre van Kawase eigenlijk samenvat.

An is overigens haar meest lichtvoetige en toegankelijke film, al spelen hier ook zware thema’s op de achtergrond, zoals alcoholisme en de beschamende behandeling van leprapatiënten in naoorlogs Japan. Maar uiteindelijk gaat de film daar niet echt over, want Kawase besteedt net zoveel tijd aan het verstrijken van de seizoenen – de vallende kersenbloesem, het zachte winterlicht dat langzaam het pannenkoekenhutje binnensluipt – als aan het onthullen van de geheimen van haar personages.

Waar An dan wel over gaat? Bero Beyer, directeur van het Filmfonds, vatte het mooi samen tijdens een gesprek met filmjournalist Noa Johannes dat vorig jaar werd uitgezonden als onderdeel van de NPO Filmweek: ‘Deze film is echt cinema. Want cinema is beeld plus tijd. En als Naomi Kawase iets goed doet, dan is het de nadruk leggen op de kwaliteit van tijd. Als je iets met aandacht doet, als je ergens de tijd voor neemt en er liefde in stopt, dan wordt het magisch. Of het nou om zoete rodebonenpasta gaat, of om het leven zelf.’