Vier onvergetelijke scènes uit het Cinema Erotica-programma

De Amerikaanse actrice Louise Brooks is in dit zwijgende Duitse melodrama onnavolgbaar als Lulu, een jonge vrouw van arme komaf die mannen om haar vinger windt, maar hen (en zichzelf) tegelijkertijd de vernieling in helpt. Het strakke, gitzwarte pagekapsel en de sensuele, moderne vertolking van een onschuldige femme fatale maakten van Brooks een icoon van de roaring twenties en de Berlijnse Girlkultur. Ze is vrijwel onvergetelijk in elke scène, van het moment waarop ze haar oudere minnaar verleidt tot een vrijpartij en lachend opstaat als zijn aanstaande bruid hen betrapt, tot de tedere slotscène. Maar wat historisch belang betreft, is er één moment dat eruit springt: de innige dans tussen Lulu en haar in smoking geklede bewonderaar, gravin Geschwitz: vermoedelijk het eerste lesbische personage uit de filmgeschiedenis. In onder meer de Britse en de Amerikaanse bioscoopversie werd haar rol grotendeels of zelfs volledig uit de film geknipt.

In dit zwijgende Tsjechisch-Oostenrijkse romantische drama rent Eva, een jonge vrouw die zojuist van haar impotente oudere man is gescheiden, naakt achter haar paard aan, omdat het dier er met haar kleren vandoor is. De blote borsten van de Oostenrijkse hoofdrolspeelster Hedy Lamarr zullen in 1933 voor de nodige opwinding hebben gezorgd, maar de prachtige scène die erop volgde was nog veel gewaagder: Eva bezoekt de knappe bouwopzichter die haar paard wist te vangen en kruipt bij hem in bed. Enkel haar gezicht wordt (ondersteboven) getoond terwijl ze langzaam in extase raakt: naar verluidt de eerste keer dat het vrouwelijk orgasme in de cinema werd verbeeld. Lama’s toenmalige echtgenoot, een fascistische wapenhandelaar, was bepaald niet blij met Ektase en schijnt nog geprobeerd te hebben alle kopieën van de film te vernietigen. Inmiddels is Lamarr overigens vooral bekend vanwege een geheel ander ‘wapenfeit’: aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde ze voor de Amerikaanse marine een besturingssysteem voor torpedo’s, waarvan de techniek heden ten dage gebruikt wordt in vrijwel alle draadloze digitale communicatievormen, van gps tot wifi.

Een mijlpaal in de gay cinema, deze korte film van de Franse schrijver Jean Genet over twee gevangenen wier intens verlangen naar elkaar gedwarsboomd wordt door een dikke betonnen muur. Genet, die niet eerder achter de camera stond en ook nooit meer een film zou maken, toont de mannen – zonder dialoog – lustvol, smachtend, fantaserend, dansend en masturberend. De meest sensuele en erotische scène in de film heeft weinig met seks of naaktheid te maken: met behulp van een rietje blazen de twee mannen wolkjes sigarettenrook door een minuscuul gaatje in de muur, direct in elkaars mond. Un chant d’amour veroorzaakte een nationaal schandaal en werd in talloze landen verboden: in Amerika werd de film zelfs onderdeel van een rechtszaak, waarin de rechter oordeelde: ‘Goedkope porno met als doel het promoten van homoseksualiteit, perversiteit en morbide sekspraktijken.’ Anno 2017 is Un chant d’amour echter een van de meest liefdevolle en romantische films uit het hele Cinema Erotica-programma.

In het rijk der artistieke pornofilms is deze beeldschone vertelling over een allesverzengende amour fou nog altijd koning. In the Realm of the Senses is een verfilming van het waargebeurde verhaal van Sada Abe, een voormalig prostituee die in 1936 haar minnaar tijdens de seks (per ongeluk) door verstikking om het leven bracht, zijn geslachtsdelen afsneed en vervolgens dagen later werd gearresteerd met zijn penis nog in haar tas. Noch die gruwelijke daad, noch de opwinding van de kijker staat echter centraal in de film: de talloze expliciete seksscènes draaien volledig om de seksuele bevrijding van de twee geliefden, die tegenover de macht van de autoritaire overheid wordt geplaatst. Op zijn best is In the Realm of the Senses tijdens de humoristische en excentrieke momenten, met als toppunt de scène waarin de minnaar een ei in Sada’s vagina stopt, en het haar laat uitpersen als een kip. Regisseur Oshima verklaarde later tijdens een rechtszaak, waarin hij werd aangeklaagd wegens het verspreiden van het filmscript: ‘Als we vrij zijn om alles te zien, dan zullen obsceniteit en taboes verdwijnen.’ Oshima werd vrijgesproken, maar In the Realm of the Senses mag in Japan nog altijd niet ongecensureerd worden vertoond.