Verhoeven vs Verhoeven

Hoe populair is Verhoeven in Frankrijk ?
‘Dit jaar gaf hij een Masterclass in de Cinémathèque Francaise, het Franse equivalent van Eye Amsterdam, en daar werd hij minutenlang toegejuicht, net als in Cannes. Wat ik opvallend vond, was dat er vooral veel jonge mensen in de zaal zaten – de meesten waren tussen de 25 en 35 jaar! Die zijn gek op zijn films, vooral op de “onbegrepen meesterwerken”’ zoals Showgirls.’

Hoe is hij als filmmaker eigenlijk in Frankrijk beland?
‘Turks fruit was destijds, in de jaren zeventig, alleen in een achterafzaaltje in Parijs te zien. Maar Isabelle Huppert had de film toevallig gezien en vond hem geweldig. Daarom wilde zij, toen zij na lezing van het boek Oh... van Philippe Dijan een verfilming wilde maken, absoluut met Verhoeven samenwerken. Zij heeft hem dus eigenlijk naar Frankrijk gehaald. Ze ziet hem als een van de grotere cineasten aller tijden en meer Fransen vinden dat. Ik ook. Te vaak wordt hij als een “provocateur” bestempeld – ik denk dat hem dat geen recht doet, want hij ziet dingen gewoon zo! Dat zegt Huppert ook in mijn film: hij provoceert echt niet voor het plezier van het provoceren. In elk geval kunnen ze in Frankrijk wel wat hebben, wat makers als Haneke en Polanski en nu ook Verhoeven aantrekt.’

Heeft Verhoeven in Frankrijk een nieuwe Heimat gevonden als filmmaker?
‘Misschien – Frankrijk heeft een sterke filmcultuur en een gunstig financieringsklimaat voor film, meer dan Nederland. Het gerucht gaat dat Verhoeven nu van plan is een film over de Franse verzetsheld Jean Moulin te maken, waarin hij natuurlijk, net als in Zwartboek, de mythes over verzet en collaboratie wil tackelen.’

Wat waarderen Fransen speciaal aan Verhoeven?
‘Het is denk ik zijn ambiguïteit die hen intrigeert. Zo portretteer ik hem ook in mijn documentaire. Hij gaat waar het hem wordt aangeboden, maar zwemt ook tegen de stroom in, door dan in Hollywood weer van die films te maken die tegen het zere been zijn zoals Showgirls en Starship Troopers. Dan gaan Amerikanen roepen: ‘Wie denkt die Verhoeven wel dat hij is, dat hij ons als Europeaan even gaat vertellen hoe het er hier aan toe gaat?’

Waarom heet uw film Verhoeven versus Verhoeven?
‘Die titel verwijst naar de innerlijke tegenstellingen van Verhoeven. Aan de ene kant is hij wiskundige en is hij heel rationeel, anderzijds is hij gefascineerd door religie, seks en geweld – dat zijn volgens hem de drie grote thema’s in het leven. Enerzijds is hij een blockbuster-regisseur, anderzijds een arthouse-cineast. Hij wil spektakel, maar is ook heel gevoelig en filosofisch.’

Hoe leerde u de films van Verhoeven kennen?
‘Ik zag zijn Hollywoodfilms als tiener: Robocop, Total Recall, Basic Instinct. Die hadden een duistere, perverse kant die mij aansprak. Later leende een vriend me zijn Verhoeven-dvd-box en ontdekte ik zijn Nederlandse films zoals Soldaat van Oranje, Spetters en Zwartboek. Ik houd van zijn dubbelheid. Hij wil zijn publiek niet alleen vermaken, maar ook troebleren en aan zijn moraal laten werken. Je komt niet ongeschonden de zaal uit. En in films als Hollow Man word je medeplichtig gemaakt aan de perversiteit en misdadigheid van de hoofdpersoon. Zelf maak ik nu een documentaire over het Franse verzet en ik ben geïnspireerd door Zwartboek en de manier waarop Verhoeven “goed” en “kwaad”’ tijdens de oorlog compliceert.’

Hoe wordt Verhoeven in Frankrijk gezien?
‘Hij staat voor ons op gelijke hoogte met iemand als Martin Scorsese – daarom was hij dit jaar ook eregast, invité d’honneur, bij ons in de Cinémathèque. Ik zie hem als een smokkelaar in Hollywood: hij kan het zaterdagavondpubliek plezieren, maakt films die zich voordoen als entertainment en daarachter verschuilt zich dan iets diepers, een politieke satire of zelfs een metafysische laag. Bij Verhoeven zit je nooit in een gewone thriller of een science fiction film. Ook Elle is geen traditioneel psychologisch drama.’

Wat spreekt Franse cinefielen aan in zijn werk?
‘Hij maakte in Hollywood intelligente blockbusters, die worden nu bijna niet meer gemaakt. Het is heel jammer dat hij in Amerika geen films meer mag maken en dat hij kennelijk ook in Nederland na Zwartboek, tien jaar geleden alweer, niets heeft kunnen maken. Zijn werk is gewelddadig, intens, rauw, radicaal. En het is van een verbluffende samenhang, wat heel knap is gezien het feit dat hij zoveel “opdrachtfilms” gemaakt heeft en in zoveel verschillende landen gewerkt heeft. Maar dat onderscheidt de echte auteur.’

U noemt zijn cinema ‘naturalistisch’ – wat bedoelt u daarmee?
‘Wat ik interessant vind aan zijn werk is zijn biologische, organische blik op de mens – hij laat alles zien, tot en met uitwerpselen en sperma aan toe. Dat is niet om te provoceren: hij observeert het menselijk bestaan als een wetenschapper. En ook het psychologische vertaalt hij in een plastische beeldtaal, dat kan hij als geen ander.’