Virtual Reality begint langzaamaan de weg naar het mainstreampubliek te vinden. Het VR-filmfestival Kaleidoscope World Tour trekt met het beste werk van onafhankelijke kunstenaars de wereld rond en deed afgelopen vrijdag EYE aan. VPRO Cinema sprak daar met de Nederlandse maker Daniël Ernst over de wonderlijke wereld van virtual reality.

Verwondering en verbazing worden nadrukkelijk uitgesproken op het VR- filmfestival. In één gebouw zijn mensen net door de lucht gevlogen, hebben ze onder water haaien gezien en zijn ze vanuit een geanimeerd huisje op de Dam het heelal in gezweefd. Tijdens de Kaleidoscope World Tour zijn verschillende VR- films te zien, van live action tot animatie. Met de brillen van Occulus Rift of de Samsung VR Gear kun je nu eindelijk midden in een film zitten, en zelfs actief deelnemen.

Een van de filmmakers die zich nadrukkelijk bezighoudt met virtual reality is de Nederlandse regisseur Daniël Ernst. Hij staat op het festival met zijn VR-films The Marchland, Blocked In en Der Grosse Gottlieb, die alle genomineerd zijn voor de Grand Prize. Al zijn films, die hij diorama's noemt, maakt hij zelf. Zowel de handgemaakte schilderingen als de codes en programmering die er achter zitten. In zijn werk probeert hij de scheidslijn tussen realiteit en illusie op te rekken.

Ernst: 'Je moet rekening houden met voor de hand liggende zaken, omdat je er in VR midden in zit. Je kijkt niet naar een statisch beeld of een venster. De afstand van jou tot het scherm is weg. Eigenlijk moeten we alles opnieuw uitvinden. Maar het biedt zoveel meer mogelijkheden wat ruimte, beleving en intimiteit betreft. Waar je voorheen weg kon komen met suggestie, moet je nu elk krasje in het tafelblad maken. Je kunt veel meer informatie in een ruimte kwijt; het gaat om details.'

Voor Ernst is het doel van VR dan ook om te verbazen met een nieuwe wereld. Je kijkt nu niet alleen voor je, maar ook boven, onder en achter je. Kijk je even de andere kant op, dan mis je iets. Maar precies dat is het punt van VR: 'Ik zorg dat in welke richting je ook kijkt, er altijd iets te zien is.' Bepaal je als kijker dan wat je ziet of sturen makers die ervaring? In het met de hand getekende Drawing Room (Jan Rothuizen) vertelt een stem: 'Look up!' om te zorgen dat je precies daar kijkt waar je moet kijken. Ernst wil liever vrijheid bieden . 'Mijn films zijn daarom ook nooit af, die gaan altijd maar door.' 

Trailer van Blocked In

Wat VR ook onderscheidt van traditionele cinema, is de relatie tussen de kijker en het werk. 'Wat mij het meest opvalt is dat mensen anders over hun ervaring spreken. Ze vertellen niet dat een personage dit of dat deed, maar: "toen deed ík dit en toen was ík daar!" Zo bouw ik mijn films ook op.’ Daarmee worden de films ervaringen, waarbij je in de gecreëerde wereld van Daniël Ernst rond kunt kijken. ‘De kijker weet dat die plek er altijd is, ergens tussen de werelden in, waar je af en toe naar toe kunt gaan.

Over de toekomst van Virtual Reality is Ernst voorzichtig. Het maken van een aantal minuten aan VR is zoveel werk dat hele speelfilms in VR voorlopig nog niet te zien zullen zijn: 'Zo ver zijn we technisch nog niet. Je moet met veel meer dan één beeld rekening houden. Met VR kun je heel interessante belevingen maken, maar zeker de eerste paar jaar zullen we gebonden zijn aan een paar minuten.'

Maar als we Ernst mogen geloven, kan VR nog veel verder gaan: ' De toekomst is dat we de bril overslaan en dat de beelden gewoon regelrecht naar je hersenen gaan. Dan kun je alles simuleren: ook geur, gehoor en bewegingsgevoel. Dat is de ultieme stap natuurlijk. Daar zijn we nog tientallen jaren van verwijderd. Er wordt nu al aan gewerkt, ook om blinden te kunnen laten zien.'

Tot die tijd valt er genoeg te ontdekken. 'Het bijzondere is dat je iets vanuit een ander perspectief kunt zien. Het kan een heel krachtig middel zijn voor een verhaal dat je vertelt, of een maatschappelijk punt dat je wilt bewijzen. Maar sommige mensen willen gewoon op zombies schieten. Dat kan ook.'

Op de vraag of Virtual Reality de plek van film en televisie in zal nemen, is Ernst terughoudend: 'Mensen luisteren nog steeds naar een grammofoonplaat. Televisie en film zullen hun plek houden, maar er is iets nieuws bijgekomen. Sommige dingen werken goed op televisie, maar niet in Virtual Reality. Ik heb geen zin om continu in een andere omgeving te zitten. Soms is het fijn om afstand te hebben.'