Regisseur Boudewijn Koole (rechts) op de set van Beyond Sleep
Een desolaat berglandschap in het noorden van Noorwegen, niet ver van het plaatsje Bardufoss. Her en der liggen rotsblokken, gelardeerd met de laatste resten rossige heidebloesem. De herfst kondigt zich aan met striemende wind en grijze regen. Er ligt al sneeuw op de bergtoppen in de omgeving.
Aan de rand van een bergmeer heerst bedrijvigheid. Mensen lopen af en aan met kabels en snoeren, koffie en warme chocola. Onder een zeil staat een camera op statief, verderop lampen en geluidsapparatuur. Hier vinden de opnames plaats voor de speelfilm Beyond Sleep.
‘Laat je helemaal gaan, Reinout, hier heb je al die maanden naar uitgekeken!’ Regisseur Boudewijn Koole geeft zijn hoofdrolspeler een bemoedigende klap op de schouder en snelt door de regen terug naar de partytent vanwaar hij op zijn monitor ‘live’ de takes bekijkt.
And... action! Reinout Scholten van Aschat haalt een visnet op uit het ijskoude water. Waar hij vette forellen verwacht, houdt hij even later een eendje in zijn handpalmen. Wat volgt is een merkwaardige dialoog tussen mens en eend. De acteur praat, het eendje snatert. ‘Zijn wij eigenlijk vrienden? Klikt het tussen ons of zal ik....’ Even dreigt Van Aschat zijn tanden in het beestje te zetten . Dan streelt hij vertederd het donzige halsje.
Oekaze
De speelfilm Beyond Sleep is gebaseerd op Nooit meer slapen, de klassieker van Willem Frederik Hermans uit 1966. Vijftig jaar na dato nog steeds een spannende roman over de expeditie van de jonge geologiestudent Alfred Issendorf door de streek Finnmarken, in de Noorse bergen. Op zoek naar wereldroem wil hij aantonen dat de kraters in het landschap het gevolg zijn van meteorietinslagen en niet hun oorsprong vinden in de ijstijd, zoals wetenschappers geloven. Issendorf gaat op pad met drie Noorse collega- onderzoekers. Van begin af aan is hij ervan overtuigd dat ze stuk voor stuk beter voorbereid zijn op de tocht, hem als wetenschapper ruimschoots overtroeven en bovendien sportiever en atletischer zijn aangelegd. De tocht loopt uit op een nachtmerrie. De hoofdpersoon valt ten prooi aan slapeloze nachten en bijtgrage muggen en komt een paar keer ongelukkig ten val. Tot overmaat van ramp raakt hij zijn reisgenoten kwijt.
Een onverfilmbaar boek, luidde jarenlang het oordeel van literatuurwetenschappers, critici en Hermanskenners. Het Filmfonds sprak er in de jaren tachtig, onder voorzitter Jan Blokker, min of meer een oekaze over uit . Nooit meer slapen behoorde immers tot het literaire erfgoed. Iedere poging tot verfilming zou volgens het Fonds alleen maar afbreuk doen aan de reputatie van het ongrijpbare relaas over schijn en werkelijkheid en de grenzen van het menselijk bestaan. Daar kwam nog bij dat het verhaal zich geheel en al afspeelt in de verbeelding van de hoofdpersoon. Hoe viel daar in hemelsnaam een speelfim van te maken?