Regisseur Bahman Ghobadi moest naar Turkije vluchten om films te kunnen blijven maken, want in zijn thuisland Iran riskeerde hij een jarenlange gevangenisstraf. In zijn nieuwste film Rhino Season vertelt hij het levensverhaal van zijn goede vriend, een Iraanse dichter die bijna dertig jaar onterecht gevangen zat.
De film
De dichter Sahel en zijn vrouw Mina worden bij
een protestactie tijdens de Islamitische revolutie in Iran opgepakt en
veroordeeld tot een gevangenisstraf. De dichter brengt 27 jaar door in de
gevangenis, terwijl zijn vrouw, die verteld is dat haar echtgenoot is overleden
, eerder wordt vrijgelaten en met haar kinderen naar Turkije vlucht. Hoewel de
gebeurtenissen vooral een politieke film doen verwachten, is Rhino Season
bovenal een liefdesverhaal.
De maker
De Iraans
-Koerdische regisseur Bahman Ghobadi (1968) maakte in 2000 zijn debuut met de
speelfilm
A Time for Drunken Horses, die hem de naam pionier van de Koerdische cinema
opleverde. Zijn eerste films kenmerken zich vooral door een documentaire-achtige
stijl, maar in zijn recentste producties heeft Ghobadi een sprong gemaakt naar
films met een rijke poëtische beeldtaal. Met
Turtles Can Fly won Ghobadi in 2005 de IFFR-publieksprijs.
Spraakmakend
Rhino Season is de eerste film die Ghobadi maakte
sinds hij drieënhalf jaar geleden zijn thuisland Iran moest ontvluchten. Hoewel
de regisseur tijdens het filmen in Turkije over een relatief grote artistieke
vrijheid beschikte, bleef het filmen ook buiten Iraanse grenzen een risicovolle
onderneming. Een groot gedeelte van de crew werkte onder een valse naam mee aan
de film, met gevaar voor hun eigen vrijheid. De film wordt officieel '
gepresenteerd' door Martin Scorsese, die als producent betrokken is bij Bahman
Ghobadi's volgende film.
Drie vragen aan producent Golriz (op
verzoek geen achternaam)
Was het voor u risicovol om aan de
film mee te werken?
‘Ik heb vaker meegewerkt aan films van Bahman
Ghobadi, maar met Rhino Season is wel een risico genomen: politiek gezien raakt
de film een gevoelige snaar. Zelf ben ik er vrij zeker van dat men in Iran niet
op de hoogte is van onze samenwerking, maar mensen om me heen drukken me op het
hart om toch voorzichtig te zijn als daar op familiebezoek ga. Mijn naam staat
wel in de aftiteling van de film, maar veel mensen die hebben meegewerkt wilden
niet vermeld worden, omdat zij nog steeds in de Iraanse filmindustrie werken.
Zelfs toen de film op internationale festivals voor prijzen werd genomineerd,
wilden ze alleen hun schuilnamen blijven gebruiken. Maar je zou kunnen zeggen
dat het realiseren van de film voor ons de grootste prijs was.’
Waarom wilde Ghobadi juist dit verhaal vertellen?
‘De dichter op
wiens leven de film gebaseerd is, is een goede vriend van Bahman. Hij wilde zijn
levensverhaal heel graag verfilmen, en heeft daarvoor de dagboeken van de
dichter tot script bewerkt. Voor Bahman zelf was het erg zwaar om de film te
maken, want de thematiek raakt ook hem persoonlijk. Zelf is hij drieënhalf jaar
geleden Iran ontvlucht en leeft nu in ballingschap in Turkije. Ook
hoofdrolspeler Behrouz Vossoughi is weggegaan uit Iran, net voordat de
Islamitische revolutie in 1979 plaatsvond. Bahman noemt Rhino Season de meest
persoonlijke film die hij ooit gemaakt heeft. Nadat hem in Iran de mond gesnoerd
werd, leed hij aan ernstige depressies, hij kon het toen wel van de daken
schreeuwen. Met de film heeft hij na al die jaren zijn eigen gevoelens over het
verleden kunnen vertalen naar het witte doek.’
Deze film werd
niet in Iran zelf opgenomen, maar eerdere films waaraan u meewerkte wel. Hoe is
het om daar een film te maken?
‘In Iran heb je voor elke stap in het
filmproces opnieuw toestemming nodig van de islamitische minister van cultuur.
Dat begint al met het script, waarvoor het ontzettend moeilijk is om goedkeuring
te krijgen. Voor
No One Knows About Persian Cats, onze laatste film die in Iran is opgenomen
, hebben we daarom het goedkeuringsformulier vervalst. Want zie maar eens
toestemming te krijgen voor een film over illegale undergroundmuziek in Teheran
. Toen dat uiteindelijk aan het licht kwam konden we het wel vergeten om terug
te komen in Iran, of ooit weer toestemming te krijgen voor een film. De situatie
is er de afgelopen jaren niet beter op geworden. Hoewel er steeds vaker goede
films uit Iran komen en er een nieuwe generatie filmmakers is opgestaan, lijkt
het alsof het alleen maar moeilijker is geworden om in Iran films te maken.’