EYE start retrospectief Roemeense scenarist

Razvan Radulescu (Boekarest, 1969) is samen met regisseur Calin Peter Netzer de schrijver van het scenario van Gouden Beerwinnaar Child’s Pose. Radulescu blijkt een flinke vinger in de pap te hebben gehad in wat onder cinefielen bekend is komen te staan als de Roemeense ‘New Wave’. Naast Child’s Pose schreef hij mee aan onder andere Tuesday, After Christmas, aan Boogie en aan The Paper Will Be Blue. Hij was scriptconsultant voor de Gouden Palmwinnaar 4 maanden, 3 weken en 2 dagen en schreef het script voor The Death of Mr. Lazarescu, volgens sommigen de film die de hele renaissance inleidde.

Maar wat houdt die New Wave dan precies in? Voor de val van het IJzeren Gordijn was de filmsector in Roemenië nagenoeg non-existent. Het land bracht de wereld in 1898 de eerste wetenschappelijke film ooit, maar meer noemenswaardige producties bleven de honderd jaar die volgden eigenlijk uit. Hoewel cinema onder Lenin de belangrijkste van alle kunsten werd geacht, bleef Roemenië als één van de weinige communistische landen achter wat film betrof.

Toen halverwege de jaren zestig Nicolae Ceaușescu staatshoofd van Roemenië werd, had het volk zich op bijna dertig jaar Stalinistische terreur voor te bereiden. Het was één van de heftigste onderdrukkingen in heel het Oostblok, die tienduizenden slachtoffers tot gevolg had. Tot de val van het communisme in 1989 bleef de dictator aan de macht, een periode die iedere regisseur binnen de Roemeense golf heeft meegenomen in zijn of haar werk.

Als de film zich niet afspeelt ten tijde van het onderdrukkende regime (zoals in 4 maanden, 3 weken en 2 dagen en The Way I Spent the End of the World), dan hangen die duistere dagen als een schaduw over hedendaags Roemenië heen (zoals in 12:08 East of Bucharest en Police, Adjective). De films zijn rauw, minimalistisch en realistisch, grotendeels binnenshuis opgenomen, tussen het kale, afgebladderde  beton van de huizen van vrienden en familie omdat dat goedkoper schieten is. Meer dan een halve eeuw na De Sica en Truffaut had Roemenië zijn eigen neo-realisme en nouvelle vague. Heel wat anders dan wat het Roemeense publiek vroeger kreeg voorgeschoteld in de bios, volgens regisseur Cristian Mungiu: ‘Er zat een enorme kloof tussen de manier waarop mensen echt spraken en de soort dingen die op het scherm plaatsvonden.’ Toch verkocht het regime in die tijd 95 miljoen bioscoopkaartjes per jaar: een flinke prestatie als je bedenkt dat het land slechts 20 miljoen inwoners telde. Misschien vormden ‘de dingen die op het scherm plaatsvonden’ de beste afleiding voor de ontberingen die Ceaușescu’s volk moesten ondergaan.

Dat die ontberingen langzaamaan een slapende vulkaan wakker maakten, zou Ceaușescu in de feestdagen van 1989 te weten komen. In de enige van de serie revoluties in communistisch Europa dat jaar waarbij schoten vielen, werd de Roemeense dictator gevangen genomen, berecht en geëxecuteerd. Allemaal binnen drie dagen. Het volk had zich ontdaan van Ceaușescu en daarmee van de staatsgecontroleerde filmsector. De nieuwe generatie filmmakers kon opstaan.

Dat duurde jaren. Meer dan een decennium later, in 2005, verscheen op het festival van Cannes een kleine, inktzwarte komedie, gedraaid voor 350.000 euro. The Death of Mr. Lazarescu van Cristi Puiu, geschreven door Puiu en Razvan Radulescu, draait om een doodzieke man die per ambulance van ziekenhuis naar ziekenhuis wordt gereden. Op Cannes won de film de Prix Un Certain Regard, een mijlpaal in de Roemeense cinema. Ook op andere festivals was ‘Lazarescu’ een regelrechte hit, waardoor het de meest geprofileerde Roemeense film ooit werd. Het jaar daarop won op hetzelfde festival een Roemeense film, 12:08 East of Bucharest van Corneliu Porumboiu, de Camera d’Or. Twee succesverhalen in twee jaar: het was misschien wat voorbarig, maar men begon voorzichtig van een Roemeense New Wave te spreken.

Maar het sluimerende vermoeden dat de cinema van het Oostblokland met haar opmars bezig was werd twee jaar later dan toch echt bevestigd: Christian Mungiu’ s 4 maanden, 3 weken en 2 dagen sleepte op Cannes de Gouden Palm binnen. Ook hier komt de naam van Radulescu weer om de hoek kijken. Het script van het beklemmende drama, rondom twee jonge vrouwen die in 1987 heimelijk een illegale abortus plannen, was zonder de medewerking van de jonge scenarist nooit van de grond gekomen.

Wie opzoekt waar Radulescu allemaal een hand in heeft gehad, zal ontdekken dat zijn invloed niet te onderschatten is: vanaf 2001 heeft hij aan 17 producties meegeschreven en materiaal geleverd aan Roemeense grootheden als Cristi Puiu, Lucian Pintilie, Radu Muntean en Cristian Mungiu. Daarmee heeft hij meer titels op zijn naam staan dan ieder van deze regisseurs. Geen wonder dat het EYE Filminstituut met de première van Child’s Pose aandacht aan de auteur besteedt. Dit sterk geschreven drama, over een bemoeizuchtige socialite die al haar connecties in de strijd gooit om te voorkomen dat haar zoon achter de tralies verdwijnt, bevat naturelle en beladen dialogen en geloofwaardige, menselijke personages vol nuance. Precies waar de Roemeense cinema om bekend is komen te staan, mede dankzij het werk van Radulescu.

EYE vertoont van 10 t/m 20 november de volgende films binnen het retrospectief van Razvan Radulescu: The Death of Mr. Lazarescu, The Paper Will Be Blue, 4 maanden, 3 weken en 2 dagen, Tuesday, After Christmas, Boogie en Child’s Pose. Kijk hier voor tijden en meer informatie.