De feiten
Begin: In 1932, als onderdeel van de 18de
editie van de Biënnale van Venetië, onder de titel ‘Esposizione Internazionale d
'Arte Cinematografica’. Het eerste filmfestival ter wereld ging op 6 augustus
van start met de vertoning van Rouben Mamoulians Dr. Jekyll and Mr. Hyde.
Venetië 2010
67ste editie, van 1 tot en met 11 september
Openingsfilm
Black Swan van
Darren Aronofsky, de Amerikaanse filmmaker die twee jaar geleden nog in
Venetië de Gouden Leeuw binnensleepte met The Wrestler. De film is een zogeheten
backstage drama over de balletwereld in New York, en gaat over een gekwelde
danseres in een balletproductie van het Zwanenmeer, en de rivaliteit die daarmee
gepaard gaat. De hoofdrollen worden vertolkt door Natalie Portman (Closer),
Mila Kunis (The Book of Eli) en Winona Ryder (Girl, Interrupted).
Jury
Voorzitter: Amerikaanse regisseur
Quentin Tarantino (Pulp Fiction)
Juryleden: Mexicaanse
scenarioschrijver en regisseur
Guillermo Arriaga (The Burning Plain), Litouwse actrice
Ingeborga Dapkunaite (Burnt by the Sun), Franse regisseur
Arnaud Desplechin (Un conte de Noël), Amerikaanse componist
Danny Elfman (The Nightmare Before Christmas), Italiaanse regisseur
Luca Guadagnino (Io sono l’amore) en de Italiaanse regisseur
Gabriele Salvatores (Io non ho paura).
Kanshebbers
Het is dit jaar vooral uitkijken naar nieuw werk van gevestigde Europese en
Amerikaanse arthouse-filmers als
Julian Schnabel (Miral),
Tom Tykwer (Three),
Sofia Coppola (Somewhere) en natuurlijk Darren Aronofsky. Ook Venus Noire,
de nieuwste film van de Frans-Tunesische regisseur
Abdellatif Kechiche, die in 2007 de speciale juryprijs won in Venetië, is in
de hoofdcompetitie opgenomen. Azië wordt onder meer vertegenwoordigd door
Takashi Miikes 13 Assassins en de Haruki Murakami-verfilming Norwegian Wood
van
Tran Anh Hung.
De Nederlandse documentaire The Forgotten Space
van fotograaf en filmmaker Allan Sekula en de Franse filmhistoricus en regisseur
Noël Burch, een filmisch essay over de zee, beleeft zijn wereldpremière in het
Orizzonti competitie programma. De eveneens Nederlandse documentaire Scena Del
Crimine van
Walter Stokman beleeft zijn wereldpremière in het parallelprogramma Venice
Days (Giornate degli Autori) en maakt onderdeel uit van het programma ‘Italy:
Portraits and Landscapes’.
Buiten competitie
Buiten de competitie worden onder meer films vertoond van de Amerikaanse broers
Ben en
Casey Affleck. De eerste regisseerde een speelfilm (The Town), de tweede een
nu al veelbesproken – wel of niet echte? – documentaire (I’m Still Here) over
collega-acteur Joaquin Phoenix. Ook interessant:
Robert Rodriguez' Machete en
Martin Scorseses documentaire over de in 2003 overleden Amerikaanse
filmmaker
Elia Kazan.
Slotfilm
Het festival wordt
dit jaar afgesloten met de The Tempest van de Amerikaanse (theater)regisseuse
Julie Taymor. De hoofdrollen in de film, een adaptatie van Shakespeares
gelijknamige toneelstuk, worden vertolkt door Helen Mirren en David Strathairn.
Hoogte- & dieptepunten
1938: De fascistische Italiaanse overheid
laat zijn invloed gelden: de propagandafilms Olympia van Leni Riefenstahl en
Luciano Serra Pilot van Goffredo Alessandrini winnen de Mussolini Cup.
1949: De Gouden Leeuw wordt ingesteld als belangrijkste prijs. Henri-Georges
Clouzot ontvangt de eerste Leone d’Oro voor Manon.
1951: Akira Kurosawa en
de Japanse cinema in het algemeen worden geïntroduceerd in het Westen met de
vertoning van Rashômon. De film wordt bekroond met de Gouden Leeuw.
1956:
Films worden uitsluitend geselecteerd door het festival. Tot die tijd bepaalden
de deelnemende landen welke films ze inzonden.
1960: André Cayattes Le
Passage du Rhin wint de Gouden Leeuw, waar iedereen Luchino Visconti's
meesterwerk Rocco e i suoi fratelli had verwacht. Het is al de tweede keer dat
Visconti in Venetië wordt genegeerd. Het publiek trakteert de jury tijdens de
uitreiking en de screening van de winnende film op een fluitconcert.
1968
: Studenten verstoren de opening van de Biënnale, in hun ogen een symbool van de
bourgeois cultuur. De Gouden Leeuw wordt afgeschaft.
1971: De oeuvreprijs
wordt ingesteld: John Ford en Ingmar Bergman zijn de eersten die de award in
ontvangst mogen nemen.
1980: De Gouden Leeuw wordt voor het eerst sinds
1967 weer uitgereikt: Louis Malle (Atlantic City) en John Cassavetes (Gloria)
delen de eer.
1998: Gianni Amelio's Così ridevano wint als laatste
Italiaan de Gouden Leeuw.
2008: Juryvoorzitter Wim Wenders degradeert de
acteursprijs voor Silvio Orlando door te verklaren dat de jury het liefst de
Volpi Cup had toegekend aan Mickey Rourke, maar dat dat volgens de regels niet
mogelijk was (aan de film die de Gouden Leeuw wint kunnen geen acteursprijzen
worden toegekend). Wenders verklaart na alle ophef nooit meer in een jury plaats
te zullen nemen.
2009: Het festival introduceert een prijs voor de beste
3D-film.
Handelsmerk
Venetië is na Cannes het
belangrijkste filmfestival ter wereld. De publiciteit is minder in vergelijking
met het Franse festival, de prijzen zijn minder prestigieus, er is geen
filmmarkt (Venetië is meer een publieksfestival) en ook het aantal sterren dat
naar Venetië afreist valt in het niet bij Cannes. Venetië poogt de laatste jaren
wel steeds meer publieksfilms naar het Lido te halen, maar het overgrote deel
van de geselecteerde films valt nog steeds onder de noemer ‘artistieke cinema.’
Wat filmaanbod betreft verschillen de twee festivals dan ook niet zozeer. Verder
staat Venetië vooral bekend als chaotisch: voorstellingen beginnen vaak
rijkelijk te laat en er zijn altijd wel (politieke) relletjes over de
prijswinnaars, de juryleden en het gebrek aan aandacht voor de Italiaanse cinema
.
De filmwereld over Venetië
'Welkom bij de
ochtendvertoning van Finding Neverland. Meneer Müller zal croissantjes serveren
terwijl ik hem iets uitleg over timing. Daarna zal ik hem verdrinken in de
Venetiaanse lagune met zijn voeten in een blok cement.'
(Producent Harvey
Weinstein in 2004 tegen het publiek, nadat de vertoning van Finding Neverland
pas om kwart over twee ’s nachts begon)
'Sterren vormen een
essentieel onderdeel van een festival. Het festival moet mondialer worden. In de
afgelopen jaren werd Venetië steeds meer een nationaal evenement, met een
nadruk op de locale politiek en polemieken.'
(Festivaldirecteur Moritz de
Hadeln, 2002)
‘Eigenlijk is het vreemd dat het zoveel moeite kost
sterren naar Venetië te lokken. Het mag dan niet allemaal even strak
georganiseerd zijn, en de Gouden Leeuw mag de laatste jaren wat aan aanzien
hebben verloren, mooi is het er wel. De rode loper is slechts een meter of tien
, dus dat schiet lekker op, de paparazzi zijn er veel minder opdringerig dan in
Cannes, en het publiek draaft avond na avond in groten getale op. ‘
(Jan
Pieter Ekker in de Volkskrant, 2002)
'Het is geen straf om hier te
komen. Je moet veel over je film praten, maar dat hoort bij mijn vak en is
bovendien betrekkelijk eenvoudig; het is geen hogere wiskunde. Verder heb je de
kans het San Marco te zien, en backstage kwam ik net Catherine Deneuve tegen.
Overal waar je kijkt is hier schoonheid!'
(Tom Hanks, 2002)
'
Ik wil dat mijn film serieus genomen wordt, en de mensen hier nemen film serieus
. Zo simpel is het.'
(Sam Mendes, 2002)
‘Voorlopig is het op
en top genieten. We zitten morgen interviews te geven in het hotel waar Luchino
Visconti Dood in Venetië opnam. Dit is Venetië. Wie hier een film in de
competitie heeft, wordt onderdeel van de filmgeschiedenis.’
(Thom Hoffman
, 2006)
‘Ik wil creativiteit bewerkstelligen, tegenspraak forceren.
Het festival moet schizofreen zijn op een logische manier. Iedereen moet er elke
dag een film kunnen zien die als een antidotum is.' (Festivaldirecteur Marco
Müller, 2004)
(over de oprichting van het filmfestival van Rome) '
Venetië is en blijft de grande dame van alle festivals. Maar het feit dat zo'n
groot festival zich zo nabij met zo'n groot gebaar presenteert, moet hoe dan ook
beantwoord worden. Venetië zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden.'
(oud-
critica en voormalig filmfestival Locarno-directeur Irene Bignardi, 2006)
Venetië is het oudste filmfestival ter wereld, maar komt sinds de oprichting van het filmfestival van Cannes (in 1939, als reactie op het ‘fascistische’ Venetië) op de tweede plaats. Alles is net iets minder groots en massaal op het Lido di Venezia. Maar ondanks het gebrek aan een solide organisatie, de concurrentie met de filmfestivals van Toronto en Rome en de talloze relletjes die het festival jaar na jaar blijven teisteren, is Venetië nog altijd een van de belangrijkste evenementen in de internationale filmwereld.