Op Scherp: Filmfestival Venetië

De feiten
Begin: In 1932, als onderdeel van de 18de editie van de Biënnale van Venetië, onder de titel ‘Esposizione Internazionale d 'Arte Cinematografica’. Het eerste filmfestival ter wereld ging op 6 augustus van start met de vertoning van Rouben Mamoulians Dr. Jekyll and Mr. Hyde.

Venetië 2010
67ste editie, van 1 tot en met 11 september

Openingsfilm
Black Swan van Darren Aronofsky, de Amerikaanse filmmaker die twee jaar geleden nog in Venetië de Gouden Leeuw binnensleepte met The Wrestler. De film is een zogeheten backstage drama over de balletwereld in New York, en gaat over een gekwelde danseres in een balletproductie van het Zwanenmeer, en de rivaliteit die daarmee gepaard gaat. De hoofdrollen worden vertolkt door Natalie Portman (Closer), Mila Kunis (The Book of Eli) en Winona Ryder (Girl, Interrupted).

Jury
Voorzitter: Amerikaanse regisseur Quentin Tarantino  (Pulp Fiction)
Juryleden: Mexicaanse scenarioschrijver en regisseur Guillermo Arriaga (The Burning Plain), Litouwse actrice Ingeborga Dapkunaite (Burnt by the Sun), Franse regisseur Arnaud Desplechin (Un conte de Noël), Amerikaanse componist Danny Elfman (The Nightmare Before Christmas), Italiaanse regisseur Luca Guadagnino (Io sono l’amore) en de Italiaanse regisseur Gabriele Salvatores (Io non ho paura).

Kanshebbers
Het is dit jaar vooral uitkijken naar nieuw werk van gevestigde Europese en Amerikaanse arthouse-filmers als Julian Schnabel (Miral), Tom Tykwer (Three), Sofia Coppola (Somewhere) en natuurlijk Darren Aronofsky. Ook Venus Noire, de nieuwste film van de Frans-Tunesische regisseur Abdellatif Kechiche, die in 2007 de speciale juryprijs won in Venetië, is in de hoofdcompetitie opgenomen. Azië wordt onder meer vertegenwoordigd door Takashi Miikes 13 Assassins en de Haruki Murakami-verfilming Norwegian Wood van Tran Anh Hung.

De Nederlandse documentaire The Forgotten Space van fotograaf en filmmaker Allan Sekula en de Franse filmhistoricus en regisseur Noël Burch, een filmisch essay over de zee, beleeft zijn wereldpremière in het Orizzonti competitie programma. De eveneens Nederlandse documentaire Scena Del Crimine van Walter Stokman beleeft zijn wereldpremière in het parallelprogramma Venice Days (Giornate degli Autori) en maakt onderdeel uit van het programma ‘Italy: Portraits and Landscapes’.

Buiten competitie
Buiten de competitie worden onder meer films vertoond van de Amerikaanse broers Ben en Casey Affleck. De eerste regisseerde een speelfilm (The Town), de tweede een nu al veelbesproken – wel of niet echte? – documentaire (I’m Still Here) over collega-acteur Joaquin Phoenix. Ook interessant: Robert Rodriguez' Machete en Martin Scorseses documentaire over de in 2003 overleden Amerikaanse filmmaker Elia Kazan.

Slotfilm
Het festival wordt dit jaar afgesloten met de The Tempest van de Amerikaanse (theater)regisseuse Julie Taymor. De hoofdrollen in de film, een adaptatie van Shakespeares gelijknamige toneelstuk, worden vertolkt door Helen Mirren en David Strathairn.

Hoogte- & dieptepunten
1938: De fascistische Italiaanse overheid laat zijn invloed gelden: de propagandafilms Olympia van Leni Riefenstahl en Luciano Serra Pilot van Goffredo Alessandrini winnen de Mussolini Cup.
1949: De Gouden Leeuw wordt ingesteld als belangrijkste prijs. Henri-Georges Clouzot ontvangt de eerste Leone d’Oro voor Manon.
1951: Akira Kurosawa en de Japanse cinema in het algemeen worden geïntroduceerd in het Westen met de vertoning van Rashômon. De film wordt bekroond met de Gouden Leeuw.
1956: Films worden uitsluitend geselecteerd door het festival. Tot die tijd bepaalden de deelnemende landen welke films ze inzonden.
1960: André Cayattes Le Passage du Rhin wint de Gouden Leeuw, waar iedereen Luchino Visconti's meesterwerk Rocco e i suoi fratelli had verwacht. Het is al de tweede keer dat Visconti in Venetië wordt genegeerd. Het publiek trakteert de jury tijdens de uitreiking en de screening van de winnende film op een fluitconcert.
1968 : Studenten verstoren de opening van de Biënnale, in hun ogen een symbool van de bourgeois cultuur. De Gouden Leeuw wordt afgeschaft.
1971: De oeuvreprijs wordt ingesteld: John Ford en Ingmar Bergman zijn de eersten die de award in ontvangst mogen nemen.
1980: De Gouden Leeuw wordt voor het eerst sinds 1967 weer uitgereikt: Louis Malle (Atlantic City) en John Cassavetes (Gloria) delen de eer.
1998: Gianni Amelio's Così ridevano wint als laatste Italiaan de Gouden Leeuw.
2008: Juryvoorzitter Wim Wenders degradeert de acteursprijs voor Silvio Orlando door te verklaren dat de jury het liefst de Volpi Cup had toegekend aan Mickey Rourke, maar dat dat volgens de regels niet mogelijk was (aan de film die de Gouden Leeuw wint kunnen geen acteursprijzen worden toegekend). Wenders verklaart na alle ophef nooit meer in een jury plaats te zullen nemen.
2009: Het festival introduceert een prijs voor de beste 3D-film.

Handelsmerk
Venetië is na Cannes het belangrijkste filmfestival ter wereld. De publiciteit is minder in vergelijking met het Franse festival, de prijzen zijn minder prestigieus, er is geen filmmarkt (Venetië is meer een publieksfestival) en ook het aantal sterren dat naar Venetië afreist valt in het niet bij Cannes. Venetië poogt de laatste jaren wel steeds meer publieksfilms naar het Lido te halen, maar het overgrote deel van de geselecteerde films valt nog steeds onder de noemer ‘artistieke cinema.’ Wat filmaanbod betreft verschillen de twee festivals dan ook niet zozeer. Verder staat Venetië vooral bekend als chaotisch: voorstellingen beginnen vaak rijkelijk te laat en er zijn altijd wel (politieke) relletjes over de prijswinnaars, de juryleden en het gebrek aan aandacht voor de Italiaanse cinema .

De filmwereld over Venetië
'Welkom bij de ochtendvertoning van Finding Neverland. Meneer Müller zal croissantjes serveren terwijl ik hem iets uitleg over timing. Daarna zal ik hem verdrinken in de Venetiaanse lagune met zijn voeten in een blok cement.'
(Producent Harvey Weinstein in  2004 tegen het publiek, nadat de vertoning van Finding Neverland pas om kwart over twee ’s nachts begon)

'Sterren vormen een essentieel onderdeel van een festival. Het festival moet mondialer worden. In de afgelopen jaren werd Venetië steeds meer een nationaal evenement, met een nadruk op de locale politiek en polemieken.'
(Festivaldirecteur Moritz de Hadeln, 2002)

‘Eigenlijk is het vreemd dat het zoveel moeite kost sterren naar Venetië te lokken. Het mag dan niet allemaal even strak georganiseerd zijn, en de Gouden Leeuw mag de laatste jaren wat aan aanzien hebben verloren, mooi is het er wel. De rode loper is slechts een meter of tien , dus dat schiet lekker op, de paparazzi zijn er veel minder opdringerig dan in Cannes, en het publiek draaft avond na avond in groten getale op. ‘
(Jan Pieter Ekker in de Volkskrant, 2002)

'Het is geen straf om hier te komen. Je moet veel over je film praten, maar dat hoort bij mijn vak en is bovendien betrekkelijk eenvoudig; het is geen hogere wiskunde. Verder heb je de kans het San Marco te zien, en backstage kwam ik net Catherine Deneuve tegen. Overal waar je kijkt is hier schoonheid!'
(Tom Hanks, 2002)

' Ik wil dat mijn film serieus genomen wordt, en de mensen hier nemen film serieus . Zo simpel is het.'
(Sam Mendes, 2002)

‘Voorlopig is het op en top genieten. We zitten morgen interviews te geven in het hotel waar Luchino Visconti Dood in Venetië opnam. Dit is Venetië. Wie hier een film in de competitie heeft, wordt onderdeel van de filmgeschiedenis.’
(Thom Hoffman , 2006)

‘Ik wil creativiteit bewerkstelligen, tegenspraak forceren. Het festival moet schizofreen zijn op een logische manier. Iedereen moet er elke dag een film kunnen zien die als een antidotum is.' (Festivaldirecteur Marco Müller, 2004)

(over de oprichting van het filmfestival van Rome) ' Venetië is en blijft de grande dame van alle festivals. Maar het feit dat zo'n groot festival zich zo nabij met zo'n groot gebaar presenteert, moet hoe dan ook beantwoord worden. Venetië zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden.'
(oud- critica en voormalig filmfestival Locarno-directeur Irene Bignardi, 2006)