Na tien jaar leuren met The Lookout nam scenarioschrijver Scott Frank de regie maar zelf ter hand. Resultaat: een strakke thriller waarin de nadruk ligt op de ontwikkeling van de personages.

Tien jaar geleden schreef Scott Frank het scenario voor The Lookout, een thriller over de jonge Chris Pratt, een populaire ijshockeyspeler die na een verschrikkelijk auto-ongeluk problemen krijgt met zijn concentratie, geheugen en algemene persoonlijkheid. Chris' sportieve carrière is voorbij en het enige wat hem rest is een baantje als schoonmaker bij een bank. Op een dag wordt hij bezocht door een oud-schoolgenoot, die hem voorstelt de bank te gaan beroven.

Het leek er lange tijd op dat David Fincher The Lookout zou regisseren, toen was het Michael Mann, en ook Sam Mendes was nog even geïnteresseerd. Louter grote namen, wat veel zegt over de kwaliteit van het scenario. Maar een film kwam er niet.

Dat gebeurde wel met andere scripts van Frank. Hij leverde het fundament voor moderne klassiekers als Get Shorty (Barry Sonnenfeld), Out of Sight (Steven Soderbergh), en Minority Report (Steven Spielberg).

Uiteindelijk besloot Frank dat hij The Lookout zelf wilde regisseren. Daartoe aangezet door vriend en collega Lawrence Kasdan, die hem voorhield dat de ambitie om alleen maar scenario's te schrijven vergelijkbaar is met de ambitie om co-piloot te willen worden.

Op grond van het scenario voor The Lookout (en de scenario's voor eerder genoemde titels) kreeg Frank van zijn producenten het voordeel van de twijfel. En een pot met 15 miljoen dollar. Dat lijkt veel, maar in Hollywood is dat relatief weinig.

Dat lage budget bood Frank kansen die hij gek genoeg niet had gehad als het budget veel hoger was geweest. Studio's proberen bij big budget-films de risico's te minimaliseren, wat in de praktijk neerkomt op verregaande bemoeienis met een film. Van de keuze tot de acteurs - een regisseur wordt gedwongen te werken met topsterren als Tom Cruise en Julia Roberts, voor wie mensen hoe dan ook naar de bioscoop gaan - tot ingrepen in het script.

Frank had, zo liet hij in interviews na de première van The Lookout in de Verenigde Staten maar al te graag weten, volledige vrijheid in de keuze van zijn acteurs, en ook aan het scenario hoefde hij niets te veranderen. Het resultaat is een strakke thriller, waarin de nadruk niet op de plot ligt, maar op de ontwikkeling van de personages.

Ook ongewoon in Hollywood: de bijrollen in de film zijn er niet uitsluitend om de plot voort te stuwen, maar hebben ieder hun eigen geschiedenis, die Frank opvallend subtiel suggereert in voorwerpen op de set en terloopse opmerkingen of gebeurtenissen.

Als een oude man met rollator plotseling de woonkamer van de afgelegen boerderij binnenkomt waar de bankrovers hun hoofdkwartier hebben gemaakt, en een van de rovers de oude man met zachte hand voor de ogen van Chris de deur uitwerkt, ga je daar als kijker een hele voorgeschiedenis bij bedenken. Hoe de rovers de boerderij binnendrongen, de oude man intimideerden en overrompelden, en bijna achteloos zijn boerderij overnamen. Het is de enige keer dat Frank suggereert hoe de rovers aan hun hoofdkwartier zijn gekomen, en hij komt er verder in de film ook niet meer op terug.

De film zit vol met dergelijke scènes en op een gegeven moment verdwijnt een belangrijk personage zelfs helemaal uit de film. Zomaar. In sommige recensies werd dat als een fout van Frank opgevoerd, maar het is juist de kracht van dit scenario. Niet alle eindjes worden netjes aan elkaar geknoopt, of uitgelegd in overbodige flashbacks en montages. De kijker wordt - net als bij de rollator-scène - geacht zelf de gaten in te vullen.

Zoals je van een scenarioschrijversfilm mag verwachten, is de bankroof, hoewel beslist spannend gefilmd, niet het belangrijkste in de film. Dat zijn de personages. The Lookout is bovenal een karakterstudie, en het is niet toevallig dat de grootste kracht van de film de acteerprestaties van de - (nog) niet al te bekende - acteurs zijn.

In de bijrollen vallen vooral Jeff Daniels op als de blinde huisgenoot van Chris, en Matthew Goode als de oud-schoolgenoot die wel of niet (dat is aan de kijker) vriendschap met Chris sluit en hem bij de overval betrekt.

Maar de film is van Joseph Gordon-Levitt als de getroebleerde Chris. Een populaire jongen op school, maar na het auto-ongeluk wegkwijnend in een onbelangrijke baan, en een onopvallend leven.

Frank zei in interviews dat hij al bij de eerste auditie van Gordon-Levitt wist dat hij Chris moest worden. 'De meeste acteurs die auditie kwamen doen speelden vooral zijn handicap, benadrukten in hun spel alles wat er mis wat met Chris. Maar wat Joe [=Joseph] deed was heel anders, en heel gewaagd. Hij speelde Chris juist heel stil . Stil en in zichzelf gekeerd, en alleen dat was al angstaanjagend. Je had niet het idee dat je zat te kijken naar hoe hij iemand met een hersenbeschadiging nadeed, het was veel krachtiger en echter.'

Dat Gordon-Levitt gevraagd werd om auditie te doen voor The Lookout kwam door zijn rol in Gregg Araki's Mysterious Skin, over een in zijn jeugd misbruikte jongen die terecht komt in de prostitutie. In die rol liet de ooit als kind-acteur beroemde Gordon-Levitt (hij speelde jarenlang de vriendelijke alien Tommy Solomon in de comedyserie 3rd Rock from the Sun) zien dat hij ook complexe personages aan kon.

Na Mysterious Skin kwam Brick, een verrassende indie-hit over misdaad en ontvoering op een Amerikaanse high school, en begin dit jaar dus The Lookout. Geen van de drie films verdienden overdreven veel geld in de VS (Skin $600.000, Brick $1 miljoen, en The Lookout $ 5 miljoen), maar het lijdt geen twijfel dat de ster van Gordon-Levitt rijzende is. Dat wordt ook tijd, want de inmiddels 26-jarige acteur staat al voor de camera's sinds zijn zesde.

Om veel geld is het de jonge acteur overigens niet te doen. In een interview zei hij: 'Wat ik zo gek vind is dat in Hollywood de opvatting leeft, dat je als je geld wil verdienen de goeie, integere rollen maar beter kan vergeten. Volgens mij is dat lulkoek. Het is een excuus van acteurs die bang zijn om moeilijke rollen aan te nemen. Ik ben er van overtuigd dat er wel degelijk een markt is voor de betere film, voor... ik gebruik het woord niet graag, omdat iedereen zal denken dat ik verschrikkelijk pretentieus ben, maar vooruit... kunst. En ook dan kan je nog geld verdienen. Kijk maar naar alle films die enorm veel geld hebben verdiend, het zijn bijna allemaal fantastische films. Zelfs Titanic. Ik heb de film onlangs nog gezien, en ik vind Titanic een verdomd goeie film.'

Verwacht niet gelijk dat Gordon-Levitt binnenkort in een film van Titanic-achtige proporties opduikt, want daarvoor zijn zijn keuzes nog te dwars en eigenzinnig. Op stapel staan voorlopig John Maddens Killshot, waarin hij een psychopathische huurmoordenaar speelt, en Kimberly Peirce' Stop Loss (werktitel), over een Amerikaanse soldaat die geestelijk in de kreukels terugkeert uit Irak. Vooral met die laatste film, van de regisseur van Boys don't Cry, verdien je geen miljoenen dollars. Maar misschien wel een Oscar.