Dit weekend ging het langverwachte film- en kunstproject van de Russische regisseur Ilya Khrzhanovsky in première in Parijs. Maar wat met veel tamtam aangekondigd was als het evenement van het jaar, viel volledig in het water.

Hartje Parijs op de Place de Châtelet, tussen de beide theaters waar DAU plaatsvindt, is een tijdelijk visumgebouwtje verrezen. In plaats van een kaartje dient men een visum aan te vragen, geldig voor 6 uur, 24 uur of onbeperkt, prijzen van 35 tot 150 euro. De aanvraag is pas compleet na het invullen van een vragenlijst over persoonlijke onderwerpen zoals drugsgebruik, een eventueel psychiatrisch verleden, ervaringen in de liefde, overspel. Aan de hand van het profiel dat zo ontstaat, krijgen bezoekers een persoonlijke ervaring. Na afloop van DAU kunnen bezoekers afhankelijk van hun profiel in gesprek met een sjamaan, een psycholoog of een waarzegger over hun ervaringen. Uit een keurig gealfabetiseerd kaartenbakje vist een medewerker het onze. Het ziet er bedrieglijk echt uit. Later zal blijken dat dit het enige is dat werkt.

Het idee voor DAU werd al in 2005 gepresenteerd. De jonge Russische regisseur Khrzhanovsky, die een Tiger Award won voor zijn film 4, zou een biopic maken over Lev Landau, bijgenaamd Dau, een intrigerende, losbandige natuurkundige die werkte aan de Russische atoombom, maar ook in 1962 de Nobelprijs voor Natuurkunde won. Belangrijkste financier is de omstreden telecommiljonair Sergej Adoniev, die torenhoge budgetten verstrekt. DAU groeit uit tot een gigantisch project. Er kwam een enorme set in de Oekraïense stad Charkov, waar jarenlang meer dan 400 mensen ongescript leefden zoals in de Sovjettijd en af en aan werden gefilmd. Om het leven van Lev Landau recht te doen moest het niet nagespeeld, maar gerecreëerd worden, met volgens de regisseur ‘392,000 audities, 40,000 kostuums, 10,000 figuranten en 400 hoofdrollen.’ Grote namen zoals Marina Abramovic en theaterregisseur Romeo Castellucci stonden op de rol. Informatie over wat zich in ‘Instituut DAU’ afspeelde, bleef schaars. Zo kreeg het project een haast mythische status.

© Ilse van der Velden

Het beruchte visum

Hoge verwachtingen

Toen vorig jaar bekend werd dat DAU eindelijk in première zou gaan in Berlijn, ontplofte Twitter bijkans van anticipatie. Maar het stadsbestuur wees het project af. Onderdeel was een nieuw te bouwen Muur en dat lag wat gevoelig. En zo werd het Parijs. Dankzij Ruth Mackenzie, ex-Holland Festival en tegenwoordig artistiek directeur van het Parijse Théâtre du Châtelet. Wat maakte haar zo enthousiast? ‘Je wordt ondergedompeld in een andere wereld en dat is een waanzinnige ervaring. Het is niet puur een filmproject, hoewel er 14 films te zien zijn, en ook geen muziekproject, hoewel er een heel orkest aan meewerkt en Brian Eno en Robert del Naja van Massive Attack muzikale bijdragen leveren. Het is een experience, met een groot aandeel voor film. Naar mijn menig is DAU een artistieke revolutie in de trant van Les Ballets Russes, dat in 1912 hier in ditzelfde theater te zien was, en dat grote kunstenaars van verschillende disciplines zoals Picasso en Stravinsky samenbracht. Dit maak je maar een keer mee - dat wordt vaker gezegd, maar het is echt zo.’

De dag van de première zijn de verwachtingen, nog opgeklopt door de ronkende publiciteit, hooggespannen. Maar DAU blijft dicht. De Parijse autoriteiten geven geen toestemming voor de opening om ‘technische en veiligheidsredenen.’ Vergezocht klinkt dat niet: beide locaties van DAU, twee tegenover elkaar gelegen theaters in hartje Parijs, zijn bouwplaatsen. De theaters ondergaan allebei een ingrijpende verbouwing en zijn volledig gestript: overal stijgers, gruis en loshangende elektra. De beoogde loopbrug op 15 meter hoogte die beide locaties zou verbinden mocht ook niet, veel te link vanwege de gele hesjes.

'Dit is hoogstens de aanzet van iets dat mogelijk interessant kan worden. Misschien hoort het er allemaal bij?'

© Alexander Zakutsky / Phenomen IP

Film still uit Dau

Organisatorische chaos

Vrijdagavond ging DAU alsnog open, maar alleen Théâtre de la Ville, Théâtre du Châtelet opent in de loop van deze week - hoopt de organisatie. Op Twitter zijn boze reacties niet van de lucht. Wel krijgen degenen die de volledige ‘experience’ mislopen een gratis visum. De mail hierover van de organisatie veroorzaakt nieuwe verontwaardiging, want tientallen adressen van andere bezoekers zijn zichtbaar vermeld. Intussen onthulde Le Monde dat Khrzhanovsky’s productiemaatschappij Phenomen Films gebruik maakte van de diensten van Cambridge Analytica. ‘Krijg ik straks ook alle bankrekeningnummers van iedereen die geld terugvraagt?’, twitterde een bezoeker. 

En DAU zelf? Bij binnenkomst moeten we de mobiel inleveren maar krijgen niet de beloofde ‘DAU phone’ voor de ‘persoonlijke reis door de Sovjet-Unie’. In de entreehal toont een monitor een compilatie zwart-wit beelden, zo snel dat het betekenisloos blijft. Achter zwarte gordijnen bevinden zich lege cabines met twee stoelen. Zou hier niet de sjamaan zitten? Die komt pas vanmiddag, zegt iemand van de organisatie. Jammer voor diegenen die om 9 uur zijn toegelaten. Dan maar naar de orkestzaal. Leeg. Wanneer er een concert plaatsvindt, is onbekend. ‘Wij weten evenveel als u,’ zegt iemand van de organisatie zuchtend.

Achter zilverfolie platen gaan wassen beelden schuil in Sovjetkledij, waarvan je even schrikt. Dat werkt vervreemdend. Het is het enige authentieke effect dat we ervaren. In de grote filmzaal start na 20 minuten een film over het huiselijke leven van Landau, die wordt gespeeld door dirigent Teodor Currentzis. Het kabbelt nietszeggend door. Binnen een half uur is de helft van de bezoekers vertrokken. Verbluft staan we even later zelf buiten. We voelen ons bekocht. ‘Er is ons een Porsche beloofd maar we krijgen een Lada,’ twitterde een bezoeker. ‘Een aanfluiting, een totale flop.’ Daar valt niets tegenin te brengen. Dit is hoogstens de aanzet van iets dat mogelijk interessant kan worden. Misschien hoort het er allemaal bij? De organisatorische chaos doet meer denken aan de Sovjettijd dan DAU zelf. Dit is geen première, hooguit een eerste repetitie.