20 juli 2009 is het precies veertig jaar geleden dat Neil Armstrong als eerste mens op de maan stond. De interesse om er naartoe te reizen bestaat echter al veel langer maar lijkt ook alweer weggeëbd. Beelden uit de filmgeschiedenis van verschillende maanreizen.

De eerste ‘maanreis-film’ en waarschijnlijk meteen ook de meest beroemde is Le voyage dans la lune (1902). Deze allereerste sf-film bracht de beroemde roman van Verne met innovatieve effecten in beeld.  Het boek werd niet letterlijk aangehouden, maar op een komische manier geïnterpreteerd. De wetenschappers in de film stuiten op andere dingen dan ze van tevoren hadden verwacht. De maan heeft een gezicht (de raket landt in haar oog; een iconisch beeld) en er leven gevaarlijke insectmensen die de wetenschappers weer wegjagen. Volgens sommigen leverde regisseur Meliès met zijn komische insteek verkapte kritiek op de hiërarchische normen en waarden in de Franse maatschappij. Het idee om een ruimteschip in een kanon af te schieten, zoals in deze film, is een tijd lang overigens echt als optie gezien.

Hetzelfde boek van Jules Verne werd in 1958 nog een keer verfilmd. Deze meer getrouwe verfilming is een stuk minder bekend dan haar voorganger. De film was niet bepaald succesvol,doordat het budget niet veel toeliet. Producent RKO begaf zich op het randje van faillissement en besloot dat het belangrijkste gedeelte (het bezoek aan de maan ) weggelaten moest worden uit de film. Deze opmerkelijke stap werd verantwoord door te eindigen met het personage van Jules Verne dat het belang van de verbeeldingskracht uitlegt.

Toen in 1969 de maanlanding daadwerkelijk plaatsvond was het toekomstideaal bereikt en sneuvelde er een interessant onderwerp van speculatie voor filmmakers. Wellicht heeft dit weer invloed gehad op verdere ontwikkelingen. NASA deed wel nog een poging voor een tweede maanreis, maar deze had rampzalige gevolgen. Ron Howard gebruikte dit verhaal voor Apollo 13 (1995). Het verhaal speelt zich een jaar na de eerste maanlanding af en laat de catastrofale tweede maanreis zien. Na een explosie loopt de zuurstof weg, waarop Tom Hanks de beroemde woorden ‘Houston, we have a problem’ mag zeggen.

Ron Howard vertelde later dat Buzz Aldrin (die samen met Neil Armstrong op de maan stond) hem had gevraagd of NASA de beelden van de lancering mocht gebruiken, voor publiciteitsdoeleinden.

Hoewel NASA weinig interesse meer lijkt te hebben in maanreizen en verdere ontwikkelingen op dat gebied, lijkt de interesse in de filmwereld wel nog te bestaan. Moon is een van de weinige films over maanreizen die zich niet op historische gebeurtenissen heeft gebaseerd. Het futuristische verhaal werd geschreven door Duncan Jones (de zoon van David Bowie), die tevens de film regisseerde. De film is tot nu toe alleen in Engeland te zien en is op meerdere festivals goed ontvangen. Moon gaat over de astronaut Sam Bell, die drie jaar alleen op de maan moet verblijven voor het bedrijf Lunar Industries. De productie vond plaats tijdens de schrijversstaking in Hollywood, wat het onverwachte voordeel opleverde dat Jones de beste special-effects personen kon krijgen. De film wordt in oktober in Nederland verwacht.

Er zijn in de filmgeschiedenis verschillende visies op maanreizen geweest. NASA is tot 1969 druk bezig geweest met het realiseren van een maanlanding en een aantal ideeën zijn daarbij uit films overgenomen (het kanon uit Le voyage dans la lune, al bleek dat al snel niet te werken). Na die legendarische dag in 1969 gebeurde er niet veel meer. Niet bij NASA en niet op filmgebied. Hopelijk  zal het uitkomen van Moon, dit jaar, leiden tot hernieuwd enthousiasme bij NASA.