VPRO Tiger Awards: Narradores de Javé

Regie: Eliane Caffé (Brazilië)

Kevin Toma ,

Een van de twee Tiger-kanshebbers die mede dankzij steun van het Hubert Bals Fonds werden werwezenlijkt. De bewoners van een dorpje in de Braziliaanse Javé-vallei zien hun woonplaats bedreigd door de komst van een dam. Ze hebben geen historische monumenten om in de strijd te gooien, maar denken het belang van het behoud van Javé te kunnen onderbouwen met een boek vol plaatselijke verhalen en legenden. Kunnen verhalen tegenwoordig nog bergen verzetten?

Idee
'Tijdens het maken van mijn vorige film (Kenoma uit 1999, KT) hoorde ik van een postbeambte in een klein dorp, die geen werk had omdat niemand post kreeg of verstuurde. Om zijn baan te behouden ging hij zelf brieven schrijven, die hij met de namen van zijn dorpsgenoten ondertekende. Die anekdote was het vertrekpunt voor mijn film. Daarnaast vond ik het interessant om de dorpelingen samen het verhaal van hun geboortegrond te laten vertellen. Maar daar had ik dan weer een motief voor nodig. En dat werd dus de constructie van de dam.'

Verhalenvertellers
'De film is een hommage aan de kunst van het verhaal vertellen. Die dreigt verloren te gaan, over de hele wereld. In Brazilië leeft ze nog voort in de kleine dorpen. Daar is het leven nog niet zo snel en getechnologiseerd als in de stad. In de steden wordt de taal alleen gebruikt als communicatiemiddel. De taal van het verhaal is veel poëtischer, gaat niet alleen over feiten. En in het gesproken woord zit beweging, in het geschreven woord niet. Ik geloof niet dat ik de verteltraditie kan redden door er films over te maken, daarvoor is ze al te zeer aan het verdwijnen. Maar ik vind het wel belangrijk te laten zien dat dit nog steeds bestaat, en om de wereld om ons heen vanuit een ander perspectief te belichten dat het urbane. Zelf was ik tot ik aan deze film begon niet bekend met de orale vertelkunst. Ik kom immers uit de grote stad. Zelf vertel ik het liefst met film.'

Feit en fictie
'Voor we aan het script begonnen hebben we drie expedities gemaakt naar de uithoeken van Brazilië. We hebben goed geluisterd naar alle verhalen die ons werden verteld, en die in vervolgens ons script verwerkt. Daardoor is het een script tussen feit en fictie. Toen we de film draaiden in Gamaleira da Lapa , hebben veel dorpelingen meegespeeld of op een andere manier meegewerkt. Er is veel geïmproviseerd, wat de film heel levendig heeft gemaakt.'

Voorbeelden
'Ik hou erg van de recente Braziliaanse cinema. Regisseurs als Tata Amaral, Beto Brant en Robuto Santos. Maar ik vind de films van Tarkovski ook erg mooi, vooral Andrej Roebljev. Zulke films dienen voor mij als inspiratiebron, ik heb geen enkele behoefte ze te imiteren.'

Droom
'Ik droom ervan om een nieuwe film te maken. In Brazilië is dat niet bepaald gemakkelijk. De vorige regering maakte de filmproductie totaal onmogelijk. Die van nu zorgt voor een beter klimaat voor filmmakers, maar biedt niet genoeg steun. Mijn nieuwe film moet over de liefde gaan, zij het niet op een melodramatische manier. Het gaat meer over de vraag hoe je je voor de liefde kunt openstellen.'