Geluk kan je sparen

De wereld achter Juan Carlos Fresnadillo's Intacto

Gerhard Busch ,

Zijn eerste korte film Esposados leverde regisseur Juan Carlos Fresnadillo gelijk een Oscarnominatie op. Met zijn intrigerende speelfilmdebuut Intacto bewijst de 35-jarige Spanjaard ook werk van langere adem aan te kunnen.

Interior: Casino. Een volle vijftiger zit aan de roulettetafel. Hij schuift al zijn fiches op één getal en wint. De hele winst gaat terug op tafel en weer wint hij. En nog eens. En nog eens. Wat de geluksvogel niet weet, is dat hij via een verborgen camera in het plafond, het zogenaamde eye in the sky, al enige tijd wordt gadegeslagen door de casinobazen. Na de zoveelste winst sturen die Federico op hem af. Al wat Federico hoeft te doen is de geluksvogel even aan te raken. En prompt verliest hij.

Zo opent de intrigerende Spaanse film Intacto, de debuutfilm van de 35-jarige Juan Carlos Fresnadillo. Het gegeven doet sterk denken aan de Amerikaanse film The Cooler, een van de opvallende films op het Sundance Festival dit jaar. Ook daarin wordt iemand, de ' ongelukkigste man ter wereld', door een casino ingehuurd om het geluk van al te fortuinlijke gasten te breken. Maar daar houden de overeenkomsten op. Waar The Cooler overgaat in een komisch liefdesdrama met maffia en misdaad, slaat Intacto een andere, veel ambitieuzere weg in.

De premisse in Intacto staat ook haaks op die in The Cooler. Federico geeft - zoals de titelheld in The Cooler - zijn eigen pech niet door aan de roulettespeler, hij stéélt diens geluk. In Intacto is geluk kwantificeerbaar, iets dat je de ander kan afnemen. Federico, de enige overlevende van een aardbeving, had dan ook niet zomaar geluk, hij had het geluk van alle ongelukkigen die wel in het natuurgeweld omkwamen.

Intacto is het verhaal van Federico en een handvol andere zonderlingen die weten dat je mensen middels aanraking, of via bepaalde voorwerpen, het beetje geluk dat iedereen heeft kan ontfutselen. Dat geluk sparen ze dan op om het vervolgens in bizarre weddenschappen met andere 'geluksvampieren' in te kunnen zetten.

Het ultieme dat je als speler kan bereiken is een ontmoeting met Sam Berg, de ' god of chance' die zo zeker van zijn eigen geluk is, dat hij bij Russische roulette vijf kogels in het magazijn doet en slechts één kamer leegt laat, en de tegenstander toch als eerste op hem laat vuren. Het feit dat hij deze lugubere spelletjes als ruim 30 jaar speelt en nog steeds in leven is, spreekt boekdelen over de omvang van zijn bijeen gespaarde geluk.

Het klinkt allemaal nogal sensationeel, en is dat gelukkig ook, maar Fresnadillo doet in Intacto meer met het intrigerende idee dan er simpelweg wat flitsende scènes omheen bouwen. Hij verwerkt het in een meeslepend verhaal over wraak, afwijzing, liefde en schuld. Want als geluk ten koste gaat van geliefden, als het geluk 'onverdiend' is zoals Sam Berg op een gegeven moment zegt, is het geen zegen meer, maar een straf. Niet voor niets las Fresnadillo veel van kampoverlever Primo Levi om het personage Sam Berg beter te begrijpen.

Anderhalf jaar werkte de regisseur samen met Andres Koppel aan het scenario voor Intacto. Dat die tijd goed besteed is blijkt bijvoorbeeld uit de zorgvuldig uitgedachte structuur. Als kijker krijg je precies voldoende informatie om betrokken te blijven bij de diverse personages. En als aan het eind alle puzzelstukjes op hun plaats vallen, ontstaat er een - ondanks het fantastische gegeven - volstrekt geloofwaardig verhaal.

In tegenstelling tot andere 'puzzels' als The Usual Suspects, The Sixth Sense en Abre Los Ojos, word je in Intacto nergens op het verkeerde been gezet. Het einde is geen omkering of kanteling van het voorafgaande, het ligt netjes in het verlengde. Dat je de film nog een tweede keer wilt zien is dan ook niet om te kijken welke aanwijzingen je allemaal gemist hebt, maar vanwege het intrigerende verhaal, het goede acteren, en de prachtige beelden.

Zo is de meest opvallende scène in de film een weddenschap waarin de deelnemers geblinddoekt door een bos rennen tot er één - de winnaar - als laatste overeind blijft, niet alleen briljant bedacht als illustratie van puur geluk, hij is ook meesterlijk gefilmd (door cameraman Xavi Giménez).

Intacto kent de clichés uit de gokfilms, maar weet ze handig te omzeilen of een eigen draai te geven. Neem het casino, waar de film opent en eindigt. Het neonverlichte gevaarte staat eenzaam in het kale lavalandschap van Tenerife, waardoor het een heel andere, veel dreigender lading krijgt dan de gebruikelijke gokpaleizen in de films voor Intacto. Het casino vormt nu eens niet de kleurrijke achtergrond voor meestercriminelen (de Bondfilms), hippe bankrovers (Ocean's 11) of ranzige seks (Showgirls), maar is de perfecte setting voor een film waarin mensen op zichzelf worden teruggeworpen en gedwongen worden existentiële keuzes te maken.

De beslissing om op de meer afgelegen plekken van het Canarisch vakantie-eiland Tenerife te filmen lag voor de hand, omdat regisseur Juan Carlos Fresnadillo er woonde, tot hij op 18-jarige leeftijd naar Madrid vertrok om daar film te gaan studeren.
In zijn geboorteplaats Santa Cruz de Tenerife was hij als negenjarige getuige van een gebeurtenis die ook veel Nederlanders nog voor de geest zal staan. Op 27 maart 1977 botsten twee Boeing 747's (één van de KLM) op elkaar. Uiteindelijk kwamen 583 van de 644 inzittenden om het leven in wat nog steeds de grootste vliegtuigramp uit de geschiedenis van de luchtvaart is.

Fresnadillo haalt de ramp in interviews steevast aan als het beginpunt van zijn fascinatie voor geluk en toeval. Met zijn ouders reed hij net langs de ingang van het vliegveld, toen hun auto pech kreeg. Terwijl de Fresnadillos op hulp wachtten botsten de Boeings op elkaar. Boven de bossen stegen enorme rookpluimen omhoog, en de jonge Juan Carlos voelde zich 'als een voetbalfan die buiten het stadion staat zonder kaartjes voor de wedstrijd.' En ook: 'als de overlever die de gebeurtenis die hem bijna het leven kostte vastlegt op video.'

Uit die fascinatie voor geluk maakte hij eerder al de korte film Esposados (Linked, 1997 ), een satire op de Spaanse obsessie voor loterijen. De film werd genomineerd voor een Oscar en kreeg uiteindelijk een 40-tal andere prijzen en eervolle vermeldingen. Het snelle succes betekende dat jonge regisseur veel tijd voor zijn eerste lange speelfilm kon uittrekken, en een gelauwerde acteur als Max von Sydow, indrukwekkend als de geheel in gebroken wit gestoken Sam Berg, voor het project kon interesseren.

Fresnadillo's eerste lange speelfilm, die wereldwijd wordt uitgebracht en overal goed besproken wordt, werd in Spanje genomineerd voor een handvol Goya's en won er twee. Een van de beeldjes ging naar Juan Carlos Fresnadillo zelf, voor beste nieuwe regisseur. Filmgigant Disney (aiii!) heeft inmiddels de rechten voor een remake van Intacto gekocht en er is sprake van een Hollywoodcarriére voor Fresnadillo, die door filmvakblad Variety werd opgenomen in hun lijstje met tien nieuwe regisseurs waar we de komende jaren op moeten letten.

Grote vraag: Is dit nog gewoon geluk of zijn hier andere, duisterder krachten aan het werk?