Een kleine introductie: Bob Koster is hoogleraar filmproductie in Los Angeles en de zoon van Herman Kosterlitz, regisseur van De Kribbebijter, een Nederlandse film uit 1935. Frits van Dongen, die eerst Hein van der Niet heette en daarna door het leven ging als Philip Dorn, was Nederlands eerste Hollywood- ster. En Hans Toonen schreef onder die titel een biografie van hem.

Samen met Koster, een van zijn belangrijkste informanten, is Toonen op tournee om licht te werpen op een veronachtzaamde loopbaan. Koster: 'Als hij in deze tijd naar Hollywood zou zijn gegaan, was hij weer een succes.' Op de vraag waarom Van Dongen in eigen land een onbeschreven blad is, antwoordt Toonen: 'Hij is zo vaak van naam veranderd dat men het spoor bijster is geraakt.'

Nederlands eerste Hollywood-ster kwam in 1910 ter wereld in Scheveningen als Hein van der Niet. Zijn ouders behoorden tot de Paauweanen, volgelingen van de strenge dominee Jan Pieter Paauwe. 'Op ademhalen na, lijkt alle vrolijkheid des levens verboden', schrijft Toonen.

Hein ontpopt zich tot het zwarte schaap van de familie. Hij gaat aan het toneel, podium der ijdelheid. Hein van der Niet wordt Frits van Dongen en de acteur is zo succesvol dat de film lonkt; eerst de Nederlandse, daarna de Duitse.

De 95-jarige Mary Dresselhuys, eregaste in het Filmmuseum vanwege haar bijrol in De Kribbebijter, verbaast zich nog steeds over het internationale succes van Van Dongen. In Toonens biografie noemt ze hem een middelmatig acteur. Koster is dat niet met haar eens. 'John Wayne kon alleen John Wayne spelen. Philip Dorn kon elke rol aan.'

Vanwege zijn pokdalige uiterlijk dicht de biograaf hem een 'Eddie Constatine-achtige uitstraling' toe. 'Zijn films behoorden tot de B-categorie. Daar wordt in Nederland geringschattend over gedaan. Hij werd in 1941 wel tot de tien beste acteurs gerekend.'

Hij speelde in dat jaar in Ziegfield Girl samen met James Sterwart en Judy Garland. Zijn rol in Underground werd geprezen. In Tarzans Secret Treasure jaagt Dorn op Johnny Weismuller.

Toonen schetst een eerlijk portret van Nederlands eerste Hollywood-ster, een verhaal dat toevallig tot stand kwam. Als correspondent in Los Angeles belandde Toonen in 1978 bij diens weduwe. Die ontmoeting zette hem op het spoor.

Frits van Dongen moet een man zijn geweest die achteloos in het leven stond. Zijn eigen belang ging voor dat van anderen, ook als dat zijn naasten waren. Tegelijkertijd had Toonen best bevriend willen zijn met Philip Dorn. 'Zoals hij in een opwelling kon vertrekken in zijn Chevy, en dan een tijd wegblijven, daar kan ik me wel wat bij voorstellen. Zijn kleinzoon heeft één Duits woord van opa geleerd : Wanderlust. Dat woord moet zeer bij hem gepast hebben.'

'Nederlands eerste Hollywood-ster' van Hans Toonen. EURO 22,50