Laura Poitras over All the Beauty and the Bloodshed: 'Dit is geen film voor een debuterende maker'

In de bevestigingsmail van het interview stond dat Laura Poitras geen video en foto’s wilde, dus de eerste vraag is: Waarom geen foto’s of video? Het blijkt geen harde eis. ‘O dat mag best, maar voor mij is het alleen afleiding,’ reageert Poitras: ‘Plus, dan komt dat allemaal online terecht en staat daar dan voor eeuwig. En de enigen die het belangrijk vinden dat iets altijd online te vinden is zijn veiligheidsdiensten en stalkers.’

Dat klinkt paranoïde, maar niet uit de mond van Poitras, die sinds haar documentaire My Country, My Country (2006) – over de nasleep van de oorlog in Irak – door de CIA en de NSA gevolgd en gemonitord wordt. Wat alleen nog maar toenam toen in 2014 Citizenfour uitkwam, de Oscarwinnende documentaire waarin haar geheime ontmoetingen met CIA- en NSA-klokkenluider Edward Snowden centraal staan.

Al haar documentaires waren politieke documentaires, tot All the Beauty and the Bloodshed, want die is deels politiek commentaar en deels portret. De film volgt fotograaf Nan Goldin (1953) en actiegroep PAIN bij hun protesten tegen de puissant rijke Amerikaanse Sackler-familie, die miljarden verdiende met de verkoop van pijnstillers als OxyContin. Een vooral in de VS veel te snel voorgeschreven opioïde, waaraan Goldin zelf ook verslaafd was.

Maar de acties van PAIN worden afgewisseld met openhartige interviews met Goldin over haar baanbrekende werk als chroniqueur van de harddrug- en homoscene in New York. En over haar heftige persoonlijke geschiedenis – de zelfmoord van zus Barbara toen Nan elf was, het weglopen van huis toen ze dertien was, het ontdekken van haar roeping als fotograaf.

Ik lees dat u zichzelf bij Goldin heeft aangeboden als regisseur.
Poitras: ‘Nan nam al vanaf het allereerste begin de acties van PAIN op. Ik was haar al wel een paar keer tegengekomen in de jaren tachtig en negentig, maar we waren geen vrienden. We leerden elkaar pas echt kennen in 2014, toen zij in de jury zat van een festival in Portugal waar ook Citizenfour vertoond werd. Ze vertelde dat ze bezig was met een film over de acties van PAIN en dat ze nog op zoek was naar een regisseur. En op een gegeven moment bood ik mezelf aan.’

Waarom?
‘Omdat ik er maar over na bleef denken. Ik had de acties al een beetje via het nieuws gevolgd en vond het super dat ze alles opnamen. Niet alleen de acties, maar ook de meetings. Het achter de schermen-stuff, waar ik zo van houd. En ik vind het fantastisch dat iemand van haar statuur de macht die ze heeft zo effectief inzet. Je kan natuurlijk petities schrijven, maar wanneer hebben die nou effect? Nan pakt het grootser aan en dat vind ik interessant. Gelukkig was Nan toen op een punt aanbeland dat ze wel begreep dat de film extra hulp kon gebruiken. Ik moest natuurlijk nog wel goedgekeurd worden door de PAIN-groep, maar het kostte Nan weinig moeite haar mede-actievoerders daarvan te overtuigen. Dit is ook geen film voor een debuterende maker.’

Was u niet bang voor twee kapiteins op hetzelfde schip?
‘Nee, want Nan is een kunstenaar, ze heeft ideeën en daar moet je altijd naar luisteren. Ik was de regisseur en had final cut, maar bij de heel persoonlijke zaken kon zij vetoën. Alle interviews waren off the record, zodat ze vrij kon praten. Achteraf bepaalden we wat er wel en niet gebruikt kon worden in de documentaire. Een beetje zoals bij de vaak zeer onthullende foto’s die Nan maakte van haar vrienden in de drugs- en homoscene. Die konden de foto’s ook tegenhouden als ze dat wilden.

Het was Nan zelf die na een vroege versie zei dat ze nieuwe interviews wilde, omdat ze nog dieper wilde gaan. Bijvoorbeeld wanneer het gaat over haar ex-vriend Brian, die haar in elkaar sloeg. Aanvankelijk zat alleen dat geweld in de film, maar zij vond het belangrijk dat we ook lieten zien dat hij teder kon zijn en dat het ooit begon als een love story.'