‘Dit moest helemaal niet mijn eerste film worden,’ vertelt de Deense filmmaker Malou Reymann (1988) wanneer we haar begin juni bellen over A Perfectly Normal Family, de film waarvoor ze op het afgelopen IFFR de VPRO Big Screen Award won. ‘Ik dacht niet dat ik er al klaar voor was, want deze film is mijn eigen verhaal. Maar een script dat ik met het filmfonds aan het ontwikkelen was ging nergens naartoe en toen ik dit verhaal vertelde, zeiden ze meteen: dat willen we zien!’
Malou Reymanns verhaal is dat van een normaal gezin aan het eind van de jaren negentig: een vader, een moeder en twee dochters. Met de jongste, de elfjarige Emma (dat is Malou), heeft de vader een extra goede band, want ze zijn allebei gek op voetbal. Maar dan vertelt hij zijn gezin dat hij zich altijd vrouw heeft gevoeld en dit niet langer kan en wil onderdrukken. Vooral Emma heeft het daar moeilijk mee. Ze voelt het als verraad en is bang dat ze haar vader zal kwijtraken.
Wat vonden uw moeder en oudere zus ervan dat u een film ging maken over deze zeer persoonlijke geschiedenis?
Reymann: ‘Ze waren aanvankelijk niet erg enthousiast. Het was natuurlijk ook hun verhaal. En al hadden we allemaal hetzelfde meegemaakt, iedereen reageert daar toch weer op anders op. Aangezien ik degene was die er een film over maakte, raakten zij de controle over hun verhaal kwijt. Achteraf waren ze er overigens heel blij mee. Trots dat ik de film gemaakt had en dat ik deze complexe ervaring – vol verdriet en boosheid – had omgezet in iets… tja, hoopvols.’
U betrok ze vooraf niet bij het maakproces?
‘Ik was ervan overtuigd dat ik de film alleen kon maken op mijn manier. De consequentie daarvan was dat ik me moest afsluiten voor hun ervaringen. En niet alleen voor die van hen, ook voor die uit de transgendergemeenschap. Mijn film speelt zich twintig jaar geleden af, toen er nog een zekere naïviteit was rond het onderwerp. De laatste vijf jaar is het bewustzijn sterk toegenomen. Dat is goed, maar er is ook een soort code ontstaan over wat je wel en niet mag zeggen. Zeg je het verkeerde, dan word je op sociale media zwartgemaakt. In andere films over transgenders miste ik de humor die samenhangt met de absurditeit van het moment. Je bevindt je ineens in situaties waar je achteraf ook om lachen moet. Daarom was het voor mij snel duidelijk dat de film licht van toon en toegankelijk moest worden. En dat ik het zou vertellen vanuit het perspectief van de elfjarige Emma.’
In Malou Reymanns komische Deense drama A Perfectly Normal Family wordt het leven van een gezin op zijn kop gezet wanneer de vader vertelt dat hij zich altijd vrouw heeft gevoeld.
‘Door de film kreeg ik de controle over mijn eigen verhaal terug’
Hoe reageerde uw vader?
‘Positief. Vanaf het begin was ze blij dat ik de film ging maken. Ze liet me ook haar dagboeken lezen, wat een intense ervaring was, omdat ze daarin haar diepste gedachten had opgeschreven toen ze in een diepe crisis verkeerde.’
Was u verbaasd over wat u las? Omdat u destijds nog maar elf was.
‘Nee. Weet je wat gek is? Wanneer je als kind iets meemaakt zoals ik, of iets anders wat groter is dan je levenservaringen tot dan toe – een scheiding of een sterfgeval, bijvoorbeeld –, dan heb je er misschien de woorden niet voor om het uit te leggen, maar je snapt het wel. Toen ik dat dagboek las, herleefde ik als het ware in spiegelbeeld wat ik zelf had meegemaakt.’
Ik vroeg al hoe uw gezin regeerde, maar hoe was het voor u zelf?
‘Eerst best eng, maar toen ik eenmaal begonnen was niet meer. Er was namelijk niets om bang voor te zijn. Iedereen aan wie ik het verhaal pitchte, reageerde positief. Het filmfonds, mijn producers. Terwijl ik tot dan toe aan niemand had verteld dat mijn vader een transgender is.’
Still uit A Perfectly Normal Family
Schaamde u zich?
‘Toen ik jonger was zeker, want nog voordat ik mijn eigen verhaal kon vertellen wisten de mensen in mijn omgeving het al. Ze spraken er achter mijn rug over. Door de film kreeg ik de controle over mijn eigen verhaal terug. Daarom was het ook zo belangrijk om deze film te maken. Het dwong me open te zijn over iets wat ik altijd als een groot geheim had gezien.’
Emma heeft veel moeite haar vader te accepteren als vrouw. Wanneer kon u accepteren dat uw vader een vrouw was?
‘Het specifieke moment weet ik niet meer, maar het duurde wel een paar jaar. Het probleem was vooral hoe we vader en dochter konden blijven in die nieuwe realiteit. Er was begrip en liefde, maar we wisten niet goed hoe dat eruit moest zien. Een voorbeeld: we gingen in die tijd met het hele gezin regelmatig naar familietherapie. En een van de therapeuten suggereerde dat onze vader nu een tante kon zijn.’
Wat klinkt als een verschrikkelijk idee…
‘Precies, dat hielp helemaal niet. Het strookte totaal niet met hoe wij over onze vader dachten. Op een gegeven moment hebben we daarom zelf besloten dat zij een vrouw is én onze vader. Dat vond ze zelf ook: ze is mijn vader én een vrouw.’