'Dat kan nu echt niet meer!'

Van de films Het debuut, Wan pipel en De stilte rond Christine M. had ik nog nooit gehoord. Ik ben geboren in het jaar 2000 en mijn kennis over de Nederlandse filmgeschiedenis is niet heel indrukwekkend. De klassiekers Soldaat van Oranje en Turks fruit ken ik wel, maar daar houdt het ook op.

Het viel Adeline van Lier (1956) en filmmaker Brigit Hillenius (1961) op dat hun kinderen ook bijna nooit naar Nederlandse films kijken. Daarom maakten ze de podcast De film als een kroket, waarin Adeline met haar dochter MaxMijs Brouwer (1997) spraakmakende Nederlandse films uit de vorige eeuw bespreekt. Hiermee willen ze de jongere generatie kennis laten maken met ‘bijzondere, spraakmakende en provocerende films uit de Nederlandse filmgeschiedenis.’ Ik sprak moeder en dochter over de podcast en hun soms uiteenlopende meningen.

Waar komt de kroket uit de titel vandaan?
Adeline van Lier: ‘Uit Spetters, waarin Fientje [Renée Soutendijk, red.] met Rien [Hans van Tongeren, red.] in de caravan ligt nadat ze een wipje hebben gedaan. Zij speelt met zijn uitgeputte geslacht en zegt dan: “Het leven is net een kroket, als je weet wat erin zit, dan hoef je hem niet meer.” Waarop hij zegt: “Ik houd van kroketten en ik blijf ze eten.”’

En jullie hebben daarvan ‘als je weet wat er in zit wordt ie alleen maar beter’ gemaakt.
MaxMijs Brouwer: ‘Het is eigenlijk net als koffie leren drinken, in het begin smaakt het een beetje bitter. Als je van oude films de context en tijdsgeest leert begrijpen ga je ze meer waarderen. Ik moest vooral wennen aan het Nederlandse acteerwerk, ik vond dat het in die tijd een beetje houterig was.’
AvL: ‘Dat ligt eraan, iemand zoals Marja Kok geloof ik helemaal in Het teken van het beest.’
MB: ‘Maar bij Wan Pipel moet je er echt doorheen kijken.’
AvL: ‘Omdat er toen helemaal geen filmindustrie in Suriname was, dus waren het allemaal amateurs die getypecast werden.’

Waarom is het belangrijk dat de jongere generatie nu kennismaakt met deze films?
AvL: ‘De makers van de besproken films waren mensen die buiten de lijntjes kleurden en iets te vertellen hadden. De films zeggen iets over je land, je cultuur en de tijd, waarvan je een product bent. Mijs, je moet even vertellen over toen jij Spetters zag.’
MB: ‘Die film bevestigde mijn beeld van de jaren zeventig en tachtig in Nederland. Ik dacht dat mijn ouders toen precies zo leefden. Maar in die periode werd die film helemaal niet gezien als een weerspiegeling van de tijd.’
AvL: ‘Men wilde dat niet zien, men wilde alleen een politiek correct beeld van de wereld voorgeschoteld krijgen. Ik kan me niet herinneren dat ik zo over de film dacht, maar dan maak ik mijn verleden misschien mooier dan het was. Er ontstond zelfs een speciale anti-Spetters-groep [Nederlandse Anti-Spetters Actie, red.], terwijl de film eigenlijk een rauwe werkelijkheid laat zien, die MaxMijs herkent.’
MB: ‘Ik kan me trouwens echt niet voorstellen dat mensen gaan protesteren voor de bioscoop, misschien hooguit een onlinepetitie.’

MaxMijs, wat heb jij geleerd door het kijken naar deze films?
MB: ‘Als ik films kijk denk ik eigenlijk niet veel na. Heel vaak worden meningen voorgekauwd, al ligt dat misschien aan het type film dat ik tegenwoordig kijk. Bij deze films moest ik veel meer nadenken.’
AvL: ‘Zoals bij Het teken van het beest. De regisseur kiest ervoor om niet te oordelen over goed of slecht, dat laat hij aan de kijker. Dat is best bijzonder. Door de films die wij hebben besproken ben jij wel meer...’
MB: ‘…feministisch geworden. Ik had het naar mijn gevoel best goed als vrouw, de ongelijkheid die er soms nog steeds is, viel mij niet echt op. Door deze films ben ik mij daar veel bewuster van geworden.’

Adeline, ben je door de podcast en de gesprekken met je dochter anders naar de films gaan kijken?
AvL: ‘Ik zag de films toen ik net zo oud was als Mijs. Toen vielen sommige dingen mij niet per se op, zoals het meisje dat in Het debuut wordt verkracht door een ouderejaars. Als ik dit nu zie vind ik het een hele heftige scène, net als MaxMijs.’

MaxMijs, het viel mij op dat jij in de podcast regelmatig zei: ‘Dat kan nu echt niet meer.’ Waar keek je het meeste van op?
MB: ‘Ik viel vooral over die veertigjarige man met dat veertienjarige meisje, dat zou nu niet meer zo snel kunnen.’ [In Het debuut laat de veertienjarige Carolien zich ontmaagden door een veertigjarige vriend van haar ouders, daarop volgt een korte, geheime relatie, red.]
AvL: ‘Dat vind ik onzin. Volgens Nouchka van Brakel, de regisseur van Het debuut, mag een meisje zelf bepalen wat ze met haar lichaam doet. Ik vind dat dit nog steeds moet kunnen, alleen denk ik nu wel: een veertigjarige man, hoe haal je het in je hoofd?! Maar ik heb het zelf ook gedaan toen ik zestien was, toch Mijs?’
MB: ‘Ja, daar kwam ik tijdens het maken van de podcast pas achter.’

Als jij dit over veertig jaar met je eigen kinderen mag doen, welke hedendaagse films zou je dan bespreken?
AvL: ‘Dan moet ze wel eerst veel films gaan kijken.’
MB: ‘Ja, dat zou ik eerst moeten uitzoeken. Maar ik zou misschien juist de films uit de podcast laten zien, die zijn dan nog ouder en misschien ook nog absurder. Ik heb, verassend genoeg, alle films met plezier gekeken. De ene wat meer dan de andere, maar hoe meer je erover weet, hoe beter een film wordt.’

De podcast is te beluisteren op de site defilmalseenkroket.nl en via verschillende podcast-apps.