Na vier succesvolle edities in Kaapstad krijgt het Recovery Film Festival – dat volledig in het teken staat van films over verslaving en herstel – in 2019 een vervolg in Londen. Ter ere van de internationale ‘Dag van het Herstel’ op 22 september blikt oprichter Dougie Dudgeon zowel terug als vooruit op het festival.

Dougie Dudgeon had ooit een bloeiende, bijna dertig jaar durende carrière in de Britse muziekindustrie als producer en promotor. Hij reisde de hele wereld af voor zijn werk en ontmoette de grootste artiesten, maar kwam ook in aanraking met overmatig drank en drugsgebruik. Hij maakte onder meer in 2009 een documentaire voor de BBC over Peter Green, de oprichter van Fleetwood Mac die aan zijn drugsverslaving ten onder was gegaan. Niet veel later was Dudgeon zelf toe aan een afkicktraject. Vanaf dat punt besloot hij het roer om te gooien.

Dudgeon koos voor een kliniek in Zuid-Afrika, vooral vanwege het beroemde Amerikaanse twaalfstappenprogramma dat daar veel gebruikt wordt. Het leert verslaafden clean te blijven door onder meer gebruik te maken van de zogeheten 'Fellowship Meetings', bijeenkomsten waarin mensen ervaringen delen en elkaar motiveren. Dudgeon wist clean te blijven, haalde zijn diploma in psychologie en werd werkzaam in verschillende Zuid-Afrikaanse afkickklinieken. Vervolgens zette hij het Recovery Film Festival op in Kaapstad, als een soort verlengstuk van de meetings. Dudgeon ziet het organiseren van het festival als onderdeel van ‘de samenleving iets terug geven, en anderen met je eigen herstel inspireren’. Jaar na jaar werd het festival groter en populairder in Kaapstad, en niet alleen onder verslaafden.

‘Verslaving blijft helaas vaak relatief onzichtbaar doordat het nog taboe is in de meeste samenlevingen. Verslaafden zijn op hun beurt vaak goed in het verbergen van een actieve verslaving, maar meestal nog beter in het verbergen van hun herstel, de jaren erna’, aldus Dudgeon. Het festival biedt zowel kans op maatschappelijke re-integratie voor verslaafden, als een kans voor de maatschappij zelf om herstellende verslaafden weer in zich op te nemen, door ze eens op een andere manier te bekijken via de films.

Diverse films ter inspiratie

Het festival laat een breed filmscala zien. De zogeheten ‘recovery movies’ zijn films – zowel fictie als documentaire, oud en nieuw - die een link hebben met verslaving. Films die de nare kanten laten zien of juist willen inspireren doormiddel van herstelverhalen. Dudgeon: ‘Film is een medium waarmee je de kijker op een verhalende manier kunt laten identificeren met in dit geval de wereld van verslaving, maar het is met name ook erg geschikt om statistische data en onderzoek rond verslaving over te brengen op een boeiende manier.’ Hij noemt een paar titels van de afgelopen jaren: Russell Brand from Addiction to Recovery (2012), een documentaire over de bekende Engelse komiek en presentator Russel Brand, Let’s Get Lost (1988), een zwart-wit documentaire over de wereldberoemde trompettist en alcoholist Chet Baker en de Oscarwinnende speelfilm Days of Wine and Roses (1962), over een alcoholistisch echtpaar dat zichzelf de vernieling in drinkt. ‘Ik probeer films te vinden die goed de tragiek weergeven van verslaving, maar ik probeer ook films te vinden die belichten wat voor positieve kanten herstel met zich mee kan brengen.’

Het programma van de edities in Zuid-Afrika kwam tot nu toe voornamelijk tot stand door Dudgeons eigen zoektocht naar Europese Tv-documentaires die tot dan toe nog nooit hun weg hadden gevonden naar Zuid-Afrika. ‘Verder krijgen we over het algemeen nog niet veel films ingestuurd. En ook niet alles is kwalitatief even geschikt. Zo nu en dan zit er iets goed tussen. Zo kregen we een korte experimentele documentaire ingestuurd van een Nederlandse filmmaakster Gwendolyn Nieuwenhuize, getiteld Broken. De filmmaakster in herstel heeft zelf in een Zuid-Afrikaanse afkickkliniek gezeten en haar ervaringen en emoties in associërende beelden vertaald. Ze is zelfs naar het festival gekomen om mensen persoonlijk te inspireren.’

Broken trailer raw from Gwendolyn Nieuwenhuize on Vimeo.

Nieuwe insteek, breder publiek

In Londen zal de aanpak deels anders zijn dan in Zuid-Afrika, vertelt Dudgeon. Hij wil meer films gaan draaien die betrekking hebben op elk mens, maar toch goed te combineren zijn met bepaalde aspecten van verslaving. ‘Vorig jaar draaiden we bijvoorbeeld een hele grappige film, die onverwacht een hit werd, namelijk de documentaire (Dis)Honesty: The Truth About Lies. Hierin presenteert gedragseconoom Dan Airaly op een ludieke manier zijn onderzoek en methode om ‘liegen’ tegen te gaan. Het komt er op neer dat je mensen nooit volledig kan laten stoppen met liegen, zoals ook vaak het probleem is bij verslaafden. Je kan mensen daarentegen wel herhaaldelijk herinneren zodat ze misschien iets minder vaak liegen. Op dit principe is precies het twaalfstappenprogramma gebaseerd, dacht ik bij mezelf. En laten we eerlijk zijn: heeft elk mens het niet zo nu en dan nodig om ergens aan herinnerd te worden zodat hij iets beter leeft?’ Op deze manier probeert Dudgeon duidelijk te maken dat verslaafden net als elk ander mens zijn. Tegelijkertijd denkt hij zo het festivalpubliek te kunnen verbreden.

Dudgeon is van plan om het festival meer aan te kleden dan voorheen, om de (naar zijn zeggen) kritische Londenaar over de streep te trekken. Hij is in gesprek met een aantal bekende Britse stand-up comedians die zelf ook in herstel zijn van verslaving. Het is de bedoeling om met behulp van cabaret tussen de films door, het publiek bewust te laten worden van verslaving en om tongen los maken. ‘Of mensen ook daadwerkelijk geïnspireerd raken door het festival en er actief iets mee gaan doen, weet je natuurlijk nooit. Dat ligt buiten je macht. Maar ik hoop wel dat het filmfestival mensen succesvol uit hun comfortzone trekt en laat zien dat verslaving niet alleen een individueel probleem is, maar een probleem van de hele gemeenschap, waar ook ter wereld.’

Wanneer het Recovery Film Festival in Londen exact zal plaatsvinden is op het moment van publicatie nog niet bekend.