Disneyfilms hebben niets met het echte leven te maken, maar voor de autistische Owen vormden zij de sleutel tot contact met de buitenwereld.

One big happy family. Zo ziet de Amerikaanse familie Suskind zichzelf. Videobeelden tonen kleuter Walter en peuter Owen, perfect en prachtig met hun donkere ogen en golvende krullen. Maar geluk maakt plaats voor ontreddering als plotseling het spraakvermogen en de motorische vaardigheden van de driejarige Owen drastisch afnemen. Vrijwel van het ene op het andere moment praat het ventje niet meer. Pas jaren later krijgt het gezin weer contact met hem als Owen – inmiddels gediagnosticeerd met autisme – blijkt onderwijl een ordelijke leefwereld voor zichzelf te hebben gecreëerd aan de hand van de Disneyfilms die hij in die jaren bekeek. De animatiefilms zijn Owens overzichtelijke basis voor alles. 

De filmisch gedraaide en voor een Oscar genomineerde documentaire Life, Animated (VS, 2016) werpt licht op hoe Owen was tijdens die donkere periode dat hij in zichzelf keerde. Persoonlijk archiefmateriaal en mooi vormgegeven animaties, deels gebaseerd op Owens eigen tekeningen van Disney-figuren, illustreren die leefwereld. Williams volgt ook hoe Owen nu – als twintiger – verwoede pogingen doet om op eigen benen te staan. Aangrijpende gesprekken met ouders en broer Walter wisselen scènes af waarin de kijker Owen ziet afstuderen en begeleid samenwonen met zijn vriendin. 

Wietske Ester is kinder- en jeugdpsychiater en als autisme-specialist en wetenschappelijk onderzoeker verbonden aan Lucertis. Ze bekeek de documentaire:

‘Een verlies van functioneren tot negen jaar, zoals bij Owen, zie ik in de praktijk maar zelden. Doorgaans neemt de ontwikkeling geleidelijk af. Zo’n plotsklapse terugval, zoals bij het syndroom van Heller, is des te beangstigender voor ouders. Dat laat de film goed zien. Net als het leed en de dilemma’s waar zo’n gezin mee te maken krijgen, zoals de vraag wie voor Owen zal zorgen als ouders of broer er niet meer zijn. Veel kinderen zijn agressief tegenover zichzelf en anderen. Een kind met autisme kan zich namelijk niet goed uiten en kan dit in agressie vertalen. Die kant zie ik ook nauwelijks terug bij Owen.’  

‘Bij symptomen van autisme is het belangrijk om de juiste diagnose te stellen en vervolgens maatwerk te bieden. Een kind zich zoveel mogelijk laten ontwikkelen, zonder dat het overprikkeld raakt. Vragen daarbij zijn: lukt het alleen met ouderbegeleiding, of moet er meer zorg aan te pas komen? In Nederland is een uniek systeem van jeugdartsen die op consultatiebureaus heel veel kinderen onderzoeken. Onlangs zijn daar nieuwe richtlijnen ingevoerd om vroegtijdig autisme op te sporen. Het is jammer dat mede door de decentralisatie van kinder- en jeugdpsychiatrie een tekort is ontstaan aan psychiaters voor die doelgroep. Juist met de huidige nieuwe richtlijnen zijn die hard nodig.’

2Doc: Life, Animated is te zien op maandag 12 juni om 20:25u op NPO2

Meer over Life, Animated