Twaalf jaar van zijn leven kostte het Derek Cianfrance (37) om zijn rauwe liefdesdrama Blue Valentine gemaakt te krijgen. Het script werd meerdere malen afgewezen, de financiering kwam maar niet rond, en als de opnames dan eindelijk van start konden gaan blies de Amerikaanse regisseur het project af omdat de gecaste hoofdrolspelers toch niet geschikt waren. Maar bovenal was hij er zelf eigenlijk helemaal nog niet klaar voor, zo bekent hij, aan de telefoon vanuit New York.
‘Het was een lijdensweg. Ik dacht dat de film vervloekt was, dat ik vervloekt was. Maar uiteindelijk heeft het lange wachten de film beter gemaakt. Er is in die twaalf jaar veel gebeurd in mijn leven. Ik ben getrouwd, heb kinderen gekregen. Ik denk niet dat ik dit verhaal met dezelfde eerlijkheid had kunnen vertellen zonder die ervaringen.’
Blue Valentine toont de eerste en laatste dagen uit de liefdesgeschiedenis tussen Dean (Ryan Gosling) en Cindy (Michelle Williams). De zes jaar die zit tussen hun eerste vluchtige ontmoeting en de uiteindelijke explosie van opgekropte frustraties die het einde van hun huwelijk inleidt, mag de kijker zelf invullen.
Cianfrance : ‘Ik heb wel kritiek gehad op het feit dat er geen midden is. Maar de film is steeds gebouwd rond het idee van een duet. Een duet tussen een man en een vrouw , tussen hun heden en verleden, tussen hun jeugd en jongvolwassenheid, tussen liefde en haat. Het midden is het mysterie van tijd. Het is ook niet de dood die tussen hen komt, maar de tijd.’
Blue Valentine toont de eerste en laatste dagen uit een liefdesgeschiedenis. Regisseur Derek Cianfranca: ‘Het was een lijdensweg. Ik dacht dat de film vervloekt was, dat ik vervloekt was.’
Uitersten
De film schakelt soepel tussen de twee uitersten. Zo wordt de eerste, magische kennismaking tussen Dean en Cindy gevolgd door een scène in de ironisch getitelde future room van een seksmotel; een van elke romantiek gestripte, ruimteschip-achtige kamer waar Dean met behulp van de nodige drank een laatste wanhopige poging doet om de liefde weer te doen opbloeien.
Cianfrance: ‘Ik ben in de afgelopen twaalf jaar zo afgeknapt op films die de Hollywoodromantiek omarmen, waarin alles gaat zoals het moet gaan. De knight in shining armor die de damsel in distress redt. Je ziet nooit wat er met die mensen gebeurt als ze een badkamer moeten delen.’
Cianfrance wilde een film maken die het publiek nu eens niet bedriegt, een film waarin de personages net zo onvolmaakt zijn als de kijker. Cianfrance ziet ze beiden als slachtoffer en als schuldige. ‘Tijdens festivals heb ik veel verhitte discussies opgevangen. Volgens de een is zij een bitch, volgens de ander is hij dat. En dat vind ik prima, maar voor mij zijn ze beiden gebrekkig én heroïsch.’
Ryan Gosling en Michelle Williams in Blue Valentine
Gedoemd
Misschien was hun relatie wel vanaf het begin gedoemd om te mislukken. Dat we tegen beter weten in toch blijven hopen op een goede afloop, is te verklaren door de immense chemie tussen Williams en Gosling, die beiden een van de beste rollen uit hun leven spelen. Ondanks – of misschien wel dankzij – het feit dat Cianfrance ze nooit samen een screentest had laten doen. ‘Toen we de eerste scène filmden, had ik ze nog nooit samen gezien. Ik zette de camera achterin een kamer en had geen flauw idee wat er zou gebeuren, al had de matchmaker in mij wel een goed voorgevoel. Vanaf het begin was er een magnetisme tussen die twee. Het was alsof ze ook echt verliefd op elkaar werden, het was magisch. En dat kun je ook zien op het scherm. Dat kun je niet faken.’
Dat Williams en Gosling volkomen geloofwaardig zijn als pas verliefd stel is ook te danken aan een van de mooiste, sprookjesachtige scènes in de film, waarin Cindy in een verlaten winkelstraat tapdanst voor een ukelele spelende en nogal vreemd zingende Dean. Het is het moment waarbij je in een normale romantische komedie beseft dat ze voor elkaar bestemd zijn.
En ook hier was er meer aan de hand dan twee acteurs die steengoed doen alsof. Een jaar voor de opnames vroeg Cianfrance zijn twee hoofdrolspelers naar hun verborgen gaven, maar vertelde erbij dat ze die voor elkaar geheim moesten houden. ‘Voor die scène hadden we twaalf uur ingeruimd waarbij ze over straat liepen en elkaar leerden kennen. Hun cue was bij de bruidsboetiek, waar ze naar elkaars talenten moesten vragen. Michelle hoort Ryan voor het eerst zingen en Ryan ziet haar voor het eerst tapdansen. Wat wij zien, gebeurt in die scène dus ook echt voor hen. Ik ben altijd op zoek geweest naar dat soort spontane momenten.’
Mindfucken
Om de kalverliefde gelijk weer af te breken en Williams en Gosling te transformeren in een verbitterd echtpaar waren rigoureuzere maatregelen nodig. ‘Mijn geldschieters vertelden me dat we een week hadden om die zes jaar te overbruggen, maar ik wilde eigenlijk zes jaar wachten. Uiteindelijk werd het een maand. We huurden een huis waar Ryan en Michelle met hun dochter uit de film praktisch samenwoonden. Ze moesten dingen doen als een budget verzinnen en daarvan zelf boodschappen doen. Elke dag deden ze samen de Jane Fonda-workout. Ze gaven elkaar verjaardagscadeaus, gingen samen vissen. Zo probeerden ze een collectief geheugen op te bouwen. Vervolgens dwong ik ze ruzie te maken. Er waren dagen bij dat ze van mij acht uur lang moesten bekvechten, om aan het einde van de dag hun fictieve dochter naar een familiepretpark mee te nemen.’
Om die gevoelens van vervreemding en beklemming ook op de set weer op te roepen bij zijn acteurs, filmde Cianfrance het tweede deel met digitale high definition-camera’s, waardoor hij uren achterelkaar kon blijven draaien. ‘Aan het einde van de film zit een douchescène. Michelle en Ryan staan naakt voor de crew, en het eerste uur is het nog wel schattig, heel zelfbewust. Maar na negen uur was het natuurlijk niet grappig meer. En die laatste take hebben we uiteindelijk gebruikt.’
Op de vraag of al dat gemanipuleer niet ook tegen je kan gaan werken, reageert Cianfrance een beetje lacherig. ‘Als filmmaker draag je vele petten. Je moet manipuleren, inspireren, provoceren. Ryan, Michelle en ik vertrouwden elkaar volkomen. Ze zijn het soort acteurs waar ik van hou, omdat ze kwetsbaar durven te zijn. Ik heb inderdaad op veel manieren geprobeerd ze te mindfucken, maar uiteindelijk voelden ze wat ze moesten voelen. En het gaat allemaal om het eindresultaat. Uiteindelijk zijn we allemaal dienaars van de film.’