Joachim Triers debuutfilm Reprise zegt serieuze dingen over vriendschap, roem en depressies, en is tegelijkertijd buitengewoon grappig. Vanzelf ging dat niet. 'Tegen elke pagina drama die we schreven, moesten we elke pagina met humor wel vijf keer herschrijven.'

Regisseur Joachim Trier woont en werkt in Noorwegen, maar hij werd in 1974 geboren in Denemarken. Waardoor zich de vraag opdringt: Is hij familie van die andere Deense Trier, die zelf het chique von voor zijn achternaam liet plaatsen ? 'Lars is inderdaad een verre neef van me. En ik heb hem ook een keer ontmoet, dat was toen ik op de European Film College zat in Denemarken. Maar ik heb hem vroeger nooit op familiereünies gezien, ofzo. En ik zou ook niet snel von voor mijn achternaam zetten. Misschien iets als bin, dat is tegenwoordig veel provocatiever.'

Joachim Triers debuutfilm Reprise lijkt ook in weinig op het werk van zijn verre neef. De film is veel speelser en sprankelender, maar wel met een flinke dosis Scandinavische melancholie en zelfspot. Reprise draaide op het afgelopen filmfestival in Rotterdam en eindigde hoog op de lijst met publieksfavorieten. Begrijpelijk, want Reprise zegt serieuze dingen over vriendschap, roem en depressies, en is tegelijkertijd buitengewoon grappig.

De film vertelt het verhaal van vroege twintigers Erik en Philip, die al vrienden zijn vanaf hun jeugd en beiden aspiraties hebben als schrijver. Maar alleen Philips eerste boek is een succes, en dat heeft grote gevolgen voor zijn vriendschap met Erik, zijn relatie met Kari, en vooral zijn geestelijke gezondheid.

Trier schreef het script samen met Eskil Vogt, een jeugdvriend . 'Ik ontmoette Eskil op een breekpunt in mijn leven. Ik was een jaar of achttien, had net jaren in de skate-scene doorgebracht, was zelfs nog even skatekampioen van Noorwegen, en toen ontdekte ik Derrida, de Franse filosoof. En Eskil studeerde filosofie. Sindsdien zijn we vrienden. Maar mijn skatevrienden van vroeger zie ik ook nog regelmatig. Al heb ik er veel slecht zien eindigen.'

Reprise is autobiografisch?
'Eskil en ik kennen een jongen die in een inrichting heeft gezeten. Toen hij daar uitkwam wilde hij de draad van zijn leven weer oppikken, maar het duurde even voordat hij die terug kon vinden. En voordat hij en zijn vriendin aan de nieuwe situatie gewend waren. Dat leek ons een goed uitgangspunt voor de film. Niet het geijkte 'boy meets girl'-verhaal, meer iets van: jongen en meisje hebben elkaar, worden uit elkaar gehaald, en hoe gaat het nu verder als hij weer terug komt. En dat idee combineerden we met een kort verhaal van Henry James dat we mooi vonden, The Lesson of the Master. Dat speelt zich af rond 1870 en gaat over de enorme vrijheid die mensen toen ineens hadden, en hoe ze daardoor gekweld werden. Want wat moesten ze met al die plots verworven vrijheid doen? Wij kantelden dat een beetje en richtten ons op de enorme druk op jonge mensen om aan alle verwachtingen te voldoen. Verwachtingen van henzelf, en van hun omgeving.'

Erik en Philip leiden onder hun schrijversschap, maar veel van dat schrijven zien we niet...
'Het is onmogelijk om schrijven goed te laten zien, en daarom hebben we dat maar helemaal niet gedaan.'

We zien de jongens nu vooral rondhangen en de toestand in de wereld bespreken.
'Reprise gaat inderdaad ook over de verveling en richtingloosheid van de jeugd. Niet van jongeren in achterbuurten, die geplaagd worden door geldzorgen en werkeloosheid, maar kinderen uit de middenklasse, die ook nog eens bepaalde talenten hebben. Dat leverde me in Noorwegen vanuit bepaalde kringen het verwijt op dat mijn film over elitaire personages ging. Het zij zo. Dat zijn de mensen die ik ken, en ik heb veel ellende en droefheid in hun levens gezien. Mensen denken dat het leven van mensen uit de middenklasse simpel is. Niemands leven is simpel. Tuurlijk, sommigen hebben een streepje voor, maar wat is zo'n voorsprong waard als je schizofreen wordt?'

Ondanks de serieuze thema's is de film opvallend luchtig en ook erg grappig geworden. Hoe kreeg je dat voorelkaar?
'Dat was ook nieuw voor me. Ik heb twee korte films gemaakt en dat waren alletwee heel serieuze, existentialistische werkjes. En dit is meer een comedy of manners, een portret van een handvol jonge intellectuelen. Het was belangrijk voor me om te laten zien dat ook zij gevoel voor humor hebben, dat het niet allemaal droge, saaie academici zijn. En bovendien: als je een film over jongens van die leeftijd maakt moet die wel vol anekdotes en humor zitten. Dat weerspiegelt hun levens van dat moment. Ik ben trouwens blij dat je de film grappig vind, want dat was nog niet eenvoudig. Tegen elke pagina drama die we schreven, moesten we elke pagina met humor wel vijf keer herschrijven. En het moest ook voor ons zelf nog grappig blijven, dus bleven we de grappen vernieuwen, zodat we er ook op de set nog om konden lachen.'

Veel van de humor zit in scherpe observaties van de jongens...
'Klopt. En veel daarvan is gebaseerd op onze eigen ervaringen. Maar waarom denk je dat zoveel Amerikaanse regisseurs westerns willen maken, of politiefilms over inspecteurs die veel van huis zijn? Het is klassiek, de personages zijn een spiegel van hun eigen leven, waarin ze constant onderweg zijn. Ik ken Michael Mann niet persoonlijk, maar ik weet zeker dat er veel van hem zelf zit in de door Al Pacino gespeelde inspecteur in Heat. Als die zegt: "I gotta stay on the edge. I gotta do my thing," geldt dat ook voor de regisseur. En de jongens in mijn films zijn daar ook heel erg mee bezig.'

Zien we ze volwassen worden in de film?
'Philip is zeker emotioneel veranderd, en ook Erik begrijpt dat hij zal moeten kiezen, maar ik praat niet graag over het einde van de film. Dat moet de kijker zelf maar uitmaken. En mensen reageren heel verschillend op het einde. De een wordt er vrolijk van en de ander vindt het triest.'

Ik hoor bij de groep mensen die er vrolijk van werden. Ben je beledigd als ik Reprise een 'feel good movie' noem?
'Daar werd veel over gediscussieerd in Noorwegen. Ik weet zelf niet zo goed wat een feel good movie precies betekent. Ik had liever gehad dat je had gezegd dat je het een 'feel many things movie' had genoemd. Ik hoop niet dat de film mensen zich alleen maar goed laat voelen.'