'Jij weet net zo goed als ik dat de pinot noir een moeilijke druif is om te kweken. Hij heeft een dunne schil, is wispelturig en rijpt snel. Het is geen overlever, zoals de cabernet die overal groeit zelfs al wordt hij verwaarloosd. De pinot heeft verzorging en aandacht nodig en kan alleen groeien op bijzondere , afgelegen plekjes op deze wereld. Alleen de geduldigste en meest toegewijde kwekers zullen in staat zijn om pinots kwetsbare, delicate kwaliteiten naar boven te halen. Pas wanneer iemand de moeite heeft genomen om zich echt in de pinot te verdiepen zal hij zijn geheimen prijsgeven. En als dat gebeurt is het de meest angstaanjagende en briljante en subtiele en opwindende en klassieke smaak op deze planeet.'
Zo beschrijft wijnliefhebber/mislukte schrijver/ bijna-alcoholist Miles zijn favoriete druif in de heerlijke tragikomedie Sideways aan Maya, de vrouw op wie hij stiekem verliefd is. Hij beschrijft natuurlijk niet alleen de druif, hij beschrijft ook zichzelf.
Veertiger Miles ontmoet Maya terwijl het met jeugdvriend Jack bezig is aan een tour langs de wijnhuizen van Californië. Jack, een soap-acteur zonder werk, staat op het punt te trouwen met de dochter van een rijke Armeen. Hij heeft geen enkele interesse in wijn en is op zoek naar nog een laatste avontuurtje. De wijntrip is Miles' cadeau aan Jack. Jacks cadeau aan Miles is dat hij een vrouw voor hem wil vinden.
Zo klinkt de film nogal ranzig, maar regisseur Alexander Payne (Election, About Schmidt) maakte van Sideways juist iets diep menselijks. Miles en Jack zijn tragisch in hun tekortkomingen, euforisch in de momenten van geluk , en hilarisch in de komische verwikkelingen.
Sideways is genomineerd voor vijf Oscars: Beste film, regie, scenario, mannelijke bijrol (Thomas Hayden Church als Jack) en vrouwelijke bijrol (Virginia Madsen als Maya); hoofdrolspeler Paul Giamatti (Miles) werd om onverklaarbare redenen gepasseerd. De nominaties volgen op een hele ris aan andere filmprijzen (op 7 februari waren dat er 69) en nominaties (31).
Regisseur Payne is op 25 januari, kort na de bekendmaking van de Oscarnominaties, op het Filmfestival van Rotterdam voor interviews.
Nog gefeliciteerd met de vele prijzen die de film al gewonnen heeft, en alvast gefeliciteerd met alle prijzen die nog gewonnen zullen worden. Waarom, denkt u, wint Sideways zoveel prijzen?
Payne: 'Ik heb mijn vrienden precies dezelfde vraag gesteld. En het antwoord dat ik dan krijg is dat in het huidige filmklimaat, waarin alles draait om commercie, Sideways over echte mensen gaat. Het drukt ons met onze neuzen tegen een spiegel en geeft ons een eerlijk, oprecht beeld van wie we zijn. Het is een ouderwetse film. En ik houdt van ouderwetse films.'
Wat vindt u in die films?
'Een goed verhaal, goed acteren en geen special effects.'
U castte de acteurs zelf, zonder tussenkomst van de studio. Waarom?
'De keuze van acteurs is het belangrijkste wat je als regisseur moet doen. Dat kan je niet aan een ander overlaten. Het boek van Rex Pickett waar de film op gebaseerd is las ik al in 1999, ruim voor About Schmidt (2002). Ik kocht de rechten voor het boek, maar omdat ik ook al bezig was met de voorbereidingen op About Schmidt, moest het project even aan de kant. Elk jaar dat we de film niet konden maken kostte me geld. Maar ik wou vrije hand houden. Schreef ondertussen het script met Jim Taylor en castte de acteurs. Met dat hele pakket ging ik naar de studio's. Die konden vervolgens kiezen of delen.'
De chemie tussen Miles [Paul Giamatti ] en Jack [Thomas Hayden Church] is duidelijk. Zag u dat al bij de casting?
'Nee, ik heb ze afzonderlijk gecast. Meestal worden dergelijke rollen tegelijk gecast, maar ik vertrouwde erop dat er een reden was waarom ik juist die twee had uitgekozen.'
U stuurde de acteurs wel samen een week met de auto het Californische wijngebied in, om elkaar beter te leren kennen. Wat als ze met slaande ruzie waren teruggekomen.
'Dan hadden ze meer moeten acteren.'
Waren Maya en Stephanie, de vrouwen in Sideways, net zo belangrijk in het boek als in de film?
'Zeker. Ik bleef dicht bij het boek. Ik veranderde wel veel , maar in sfeer bleef ik dicht bij het boek.'
Wat zat er in Rex Picketts boek dat u per se wilde laten zien?
'Ik hou van de oprechtheid van het boek . Ik ken de schrijver, en die lijkt heel veel op Miles. Dat autobiografische, authentieke aspect sprak me aan. Ik zoek altijd naar de realiteit in mijn films . Voor Sideways leefde ik vijf maanden in Santa Barbara County in Californië. Bezocht daar locaties, proefde wijn en sprak met mensen. Mijn films moeten niet aansluiten bij een realiteit die mensen herkennen uit films, maar bij de echte wereld om ons heen.'
Ik heb het idee dat Sideways een optimistischer film is geworden dan bijvoorbeeld Election of About Schmidt .
'Voor jou misschien, maar ik zou dat niet zeggen. Ik vind About Schmidt juist een heel tedere film. En ook in Sideways wil ik kritisch zijn op de manier waarop de meeste mensen hun leven inrichten.'
Dat klinkt nogal moralistisch...
(korte stilte) Ik laat me graag inspireren door iets wat Luis Buñuel ooit zei, dat hij in zijn films wilde laten zien dat we niet in de best mogelijke wereld leven. Of neem A Clockwork Orange van Stanley Kubrick. Ook geen fijn mensbeeld, maar het goede van Kubrick is dat hoewel hij heel negatieve werelden liet zien, hij toch hoopvol en optimistisch bleef in de suggestie hoe mooi de wereld kon zijn als hij niet zo slecht was.'
Ik las dat uw cameraman dacht dat Sideways liefdevoller was dan de vorige films, omdat de opnamen zo'n groot feest waren.
'Vertrouw nooit een cameraman.' (Lacht.)
Het is wel een interessante theorie, dat het filmproces de toon van een film bepaalt.
'Als hij gelijk heeft zeker. Ik zal je nog een beter voorbeeld geven van diezelfde cameraman. We waren een shot aan het belichten en ik vond dat het te mooi werd. Onzin, zei hij, dit is een kant van jezelf die je zo langzamerhand moet leren accepteren. En ik liet me overtuigen.'
U heeft nu vier films gemaakt, allemaal komedies. Wordt de volgende ook weer een komedie?
'Ik denk dat al mijn films komedies zullen zijn. Een komedie is heel geschikt om moeilijke dingen te vertellen. Omdat humor je een ander perspectief verschaft. Er is iets meer afstand van de werkelijkheid. Op de een of andere manier laat een komedie je meer tegen het leven aankijken, terwijl drama je er midden in plaatst.'
Tot slot, wat vindt u, is Sideways een pinot, een moeilijke druif die je moet leren waarderen, of een cabernet, simpel en aangenaam?
'Geen van beide.'
Wat dan wel?
'Een mysterie.'