Haifaa Al-Mansour over The Perfect Candidate: 'Vrouwen moeten claimen wat ze toekomt'

De eerste keer dat we in Haifaa Al-Mansours The Perfect Candidate de Saoedische dokter Maryam zien zit ze achter het stuur van een auto. Een beladen beeld, want vrouwen in Saoedi-Arabië mogen pas sinds 2018 autorijden.Wat alweer een hele verbetering is ten opzichte van 2012, toen meisjes nog niet eens mochten fietsen. Zoals Al-Mansour destijds liet zien in Wadjda. Die film was niet alleen haar eerste speelfilm, het was ook de allereerste film van een vrouw in het conservatieve Saoedi-Arabië.

Het zowel optimistische als strijdbare Wadjda was een hit op de internationale festivals (waaronder IFFR) en opende deuren in Hollywood. Na twee mindere films daar (Mary Shelley en Nappily Ever After) keerde Al-Mansour terug naar haar geboorteland voor het komische politieke drama The Perfect Candidate. Daarin volgen we de al eerdergenoemde dokter Maryam, die zich stoort aan de onverharde weg naar haar ziekenhuis, die altijd onbegaanbaar wordt tijdens hevige regenval. De lokale politiek is niet bereid daar iets aan te doen, en dus stelt Maryam zichzelf maar kandidaat. Wat vrouwen in Saoedi-Arabië ook pas sinds 2018 is toegestaan.

The Perfect Candidate ging vorig jaar augustus in première op het festival van Venetië, waar Al-Mansour aanwezig was om haar film toe te lichten. Op de dag van het interview wordt bekend dat in Iran een vrouw tot 24 jaar cel is veroordeeld omdat ze in het openbaar haar hijab afdeed. Waarmee de vraag zich opdringt of het sympathieke maar weinig confronterende The Perfecte Candidate niet iets te optimistisch is over de veranderingen in de regio.

Al-Mansour: ‘Zoiets als in Iran hebben wij gelukkig niet in Saoedi-Arabië. Mila Al Zahrani, die dokter Maryam speelt, verschijnt gewoon zonder hoofdbedekking in het openbaar. Ze blijft natuurlijk een Saoedische actrice, dus ze kleedt zich niet gelijk in Paris Hilton-stijl, maar ze heeft de vrijheid zich te presenteren zoals ze wil. We zijn in Saoedi-Arabië door een heel conservatieve fase gegaan, waarin iedereen tegen kunst en tegen vrouwen was, maar nu wordt het eindelijk wat liberaler. Vrouwen kunnen reizen zonder mannelijke begeleiding en mogen zelf autorijden. Al gebeurt het nog regelmatig dat mannen vrouwen zien autorijden en dat zo sterk afkeuren dat ze hun auto’s verbranden. Maar dat zijn meestal familieleden, niet de autoriteiten. En veel vrouwen willen niet eens autorijden, omdat ze daar te traditioneel voor zijn. Maar het is goed dat ze het nu wel mogen. Verandering is een proces, en vrouwen zullen zelf het initiatief moeten nemen en claimen wat ze toekomt.’

Zoals Al-Mansour deed toen ze begon te regisseren. Ook op dat gebied is inmiddels veel veranderd. ‘Toen we bezig waren met de opnamen van Wadjda pakten we onze spullen op zodra we een streng-religieus iemand zagen en gingen er vandoor. We wilden de acteurs niet in gevaar brengen. Dat is beter nu. Tijdens de opnamen voor The Perfect Candidate stapte een heel conservatieve man steeds hinderlijk in beeld en begon te schreeuwen. Hij wilde ons het werken onmogelijk maken. Vroeger zouden we zijn weggegaan, maar nu belden we de politie. Die lieten we onze officiële toestemming om te filmen zien en zij hebben die man toen aangepakt. Het is goed dat anderen dat zien, want zo kan je de algemene opinie beïnvloeden.’

The Perfect Candidate laat ook zien hoe vrouwen onder elkaar zijn. Iets wat mannen in Saoedi-Arabië voordien nooit te zien kregen. ‘Het is belangrijk dat we dat kunnen laten zien,’ zegt Al-Mansour, ‘omdat de maatschappij heel gesegregeerd was. Daar komt nu langzaam verandering in. Allereerst op het werk. Veel bedrijven laten mannen en vrouwen nu samenwerken. Als vrouw zag je eerst alleen je broer of echtgenoot, en ineens kom je op je werk allemaal mannen tegen. Dat is even wennen. En andersom geldt dat natuurlijk ook. Het zal even duren voordat we aan elkaar gewend zijn. Daar is educatie voor nodig, en dat kan net zo goed door film.’

Al-Mansour vindt dan ook dat je met behulp van films de maatschappij wel degelijk kan veranderen, maar alleen wanneer die verandering geleidelijk is. ‘Daarom probeer ik met mijn films mensen niet te verdelen, maar tot elkaar te brengen. Ik wil niemand boos maken, ik wil gehoord worden. Want je kan mensen niet overtuigen wanneer je met ze vecht. Maar wanneer je samen lacht kan je de ander misschien wel bereiken.’