Elke twee weken neemt Brommer op Zee redacteur Leonard Ornstein je mee in de wereld van het politieke boek. Lees hier zijn nieuwste tips.

Acht jaar Achtuur. Leven op het Binnenhof

Ron Fresen

De politiek duider van het Acht Uur Journaal Ron Fresen kent de wereld van het Binnenhof op zijn broekzak. Maar ook hij moet op eieren lopen: Na al die jaren ervaar ik nog elke keer de druk van een uitzending. Elk woord moet raak zijn, de tijd is beperkt. De duider moet per definitie geloofwaardig zijn naar de kijker én naar zijn bronnen. En zwijgzaam over zijn eigen politieke kleur. In dat laatste geeft hij een klein inkijkje. Thuis was er veel bewondering voor PvdA-voorman Joop den Uyl.

Ron Fresen heeft rechtstreekse ingangen bij alle politieke leiders. Hij zag al voor de beroemde motie van afkeuring (in april 2021) dat premier Rutte “hoogmoedig en nonchalant” werd. Hoewel je vaak het gevoel hebt dat hij nog veel meer weet over de hoofdrolspelers dan hij in dit boek opschrijft en sommigen spaart, zijn de memoires redelijk openhartig, nuchter en soms zelfkritisch (zoals over de Toeslagenaffaire). 

De Binnenhof-veteraan vertelt op aangrijpende wijze over zijn ziekte, is loyaal aan zijn werkgever de NOS en begripvol over de warrige Haagse politieke werkelijkheid. Ron Fresen stopt binnenkort. Hij ziet niet om in rancune maar met gepaste dankbaarheid dat hij deze cruciale journalistieke job mocht doen.
 

Antisemitisme

Hannah Arendt & met een nawoord door Marli Huijer

Het antisemitisme is een weerbarstig politiek en maatschappelijk fenomeen. De beroemde filosoof Hannah Arendt - bekend van haar boek over het Eichmann proces (Eichmann in Jerusalem uit 1963) - schreef een knap, overtuigend en gezaghebbend werk over het antisemitisme. De analyse van het antisemitisme was het eerste deel van haar grote werk The Origins of Totalitarianism dat in al 1951 verscheen. Het boek wordt algemeen gezien als een klassieker uit de 20e eeuw. Deze analyse over het antisemitisme is recentelijk in een zorgvuldige Nederlandse vertaling van Willem Visser en goed verzorgd opnieuw bij uitgeverij Boom uitgekomen.

Het voortreffelijke nawoord van filosoof Marli Huijer getiteld De salto van emancipatie en assimilatie biedt een noodzakelijk helpende hand om het werk van Arendt te begrijpen. Huijer legt uit wat Arendt zag als de onderstroom in de Europese geschiedenis waardoor het kwaadaardige gif van het totalitarisme kon opborrelen. Hoe kon het dat de idealen van de Franse Revolutie niet de vrijheid, gelijkheid en broederschap van alle mensen brachten, maar uitmondden in werkkampen van de Sovjet-Unie en de concentratiekampen van de nazi’s waar gepoogd werd een bevolkingsgroep totaal uit te moorden?
 


Huijer benoemt de risico’s van de natiestaat. Formeel zijn alle burgers gelijk en worden minderheden beschermt. Maar discriminatie ligt om de hoek. Het zou uiteindelijk tot de genocide op de Joden tijdens de periode ’40-’45 leiden. Hannah Arendts analyse van het antisemitisme was vlijmscherp en spaarde niemand. Huijer: Ook linkse bewegingen koesterden - tenminste tot de Dreyfusaffaire, waar Arendt uitgebreid bij stilstaat - een uitgesproken antipathie tegen de Joden.

Huijer plaatst in haar nawoord ook kritische kanttekeningen bij Arendt. Zo beschrijft ze het gebrek aan methodologie in Arendts werk. Maar de kracht van het boek van Arendt is dat het vanzelfsprekende denkwijzen doorbreekt.

De antisemitische bewegingen wisten met hun antisemitische leuzen en propaganda de kleinburgerlijke massa te mobiliseren. De lagere middenklasse - vatbaar voor nazisme - waar antisemitisme floreerde zou een “serieuze politiek factor” worden met alle catastrofale gevolgen van dien.

Democratie op wankele bodem. Over de politiek en het politieke

Donald Loose

Uit dit boek van Donald Loose spreekt eruditie van de schrijver. Het is daarom voor de lezer een intellectuele exercitie, of zeg maar gerust een cursus politieke filosofie voor gevorderden. 

Met inzichten voor cursisten die niet bang zijn zich te moeten spiegelen aan een hypothetisch imperatief. Immanuel Kant, Benedictus de Spinoza en Carl Schmitt. Loose draait er zijn hand niet voor om. En dus verbindt hij de grote politieke thema’s - redelijk subtiel - aan zijn eigen denkbeelden: de rechtsstaat die onder druk staat, de teloorgang van de sociaaldemocratie en het populisme. Deze zin bleef mij als politiek journalist bij: De lessen van de Verlichting zijn dus even actueel als de journalistieke of sociologische opiniepeilingen van de actualiteit. De meest actuele politieke problemen zijn gebaat bij een duiding die de eigen tijd ontstijgt.

Loose wil de democratische verworvenheden waarborgen. Hij waarschuwt dat de burger niet achterover kan leunen maar zelf ook actief mee moet werken om democratie en rechtsstaat overeind te houden. 
 

Tussen bestormen en besturen. 55 jaar D66 (1966 – 2021)

Coen Brummer en Simon Otjes

D66 wilde altijd anders zijn dan 'gewone' partijen. Oprichter Hans van Mierlo sprak over het laten `ontploffen’ van het bestel. D66 moest vernieuwend zijn en iets verfrissends uitstralen. De samenstellers van dit boek, Coen Brummer en Simon Otjes, vragen zich af of D66 nog steeds fundamenteel anders is dan andere partijen.

Conclusie: de hemelbestormers van weleer (in 1966) en hun politieke erflaters zijn al lang ingekapseld en horen anno 2021 tot het establishment van de Nederlandse politiek. D66 is de tweede partij van het land en binnen de politieke verhoudingen gepositioneerd als links-liberale partij. D66 is een ‘systeempartij’ geworden die niet langer de gevestigde orde wil bestormen, maar opereert binnen het politieke systeem, aldus de schrijvers van dit boek. De romantiek van weleer heeft plaats gemaakt voor geëngageerd realisme. En belangrijk: de partij heeft machtspolitiek leren bedrijven. Brummer, directeur van het wetenschappelijk bureau van D66, is daarover eerlijk. 

Om het 55-jarig bestaan van D66 als aanleiding voor deze publicatie te nemen doet geforceerd aan. Maar boeiende bijdragen van historicus Gerrit Voerman en Hans van Mierlo’s biograaf Hubert Smeets (die de zes partijleiders vergeleek) maken het toch erg lezenswaardig. 
 

Staat van terreur

Hillary Rodham Clinton & Louise Penny

Het werkelijk gebeurde (politieke) levensverhaal van Bill en Hilary Clinton is een ware thriller. Of zoals Hillary Clinton het zelf formuleerde: Mijn leven is voer voor fictie.

Van werkelijkheid naar fictie. Eerder al publiceerde Bill twee thrillers en recent deed Hillary hetzelfde met Staat van terreur. Beiden waren zo verstandig om hun thrillers samen met gelauwerde professionals te schrijven. Bill koos voor James Patterson. Hillary schrijft samen met de Canadese Louise Penny. De thriller is een fictieverhaal, maar buitengewoon realistisch opgeschreven en bovendien een echte page turner. 

De voormalige first lady zet naast politiek, de thema’s haat en liefde hoog op de agenda. En er is geweld: een ontploffing in Londen, een bomexplosie in Parijs. Dit spannende boek toont aan dat Hillary beter thrillers kan schrijven dan presidentscampagnes voeren. Het boek is niet alleen heel spannend; het geeft ook inzicht in politieke besluitvorming in acute crisissituaties. Een fijn boek voor de donkere wintermaanden. 

Leonard Ornstein is een journalist, die bekendheid verwierf als parlementair redacteur van Vrij Nederland en het televisieprogramma Netwerk waarvoor hij onder meer de Russische president Vladimir Poetin interviewde. Hij won de Anne Vondelingprijs voor politieke journalistiek (samen met Max van Weezel).

Ook was hij vele jaren politiek redacteur van Buitenhof en schreef hij zelf politieke boeken. Als redacteur van Brommer op Zee stelt hij elke twee weken een lijstje met de beste politieke boeken samen.

voor meer boekenlijstjes
voor meer brommer op zee