Over een vette vis en een loerende wolf

Katja de Bruin

Katja de Bruin gidst je eens per twee weken in geheel eigen stijl door de wondere wereld van letters, proza en papier.

Wat moeten ze in Utrecht blij zijn geweest toen ze die enorme vis hadden binnengehaald: Jonathan Franzen kwam in eigen persoon naar Utrecht om in de Dom het literatuurfestival ILFU te openen. Utrechters die Franzens laatste roman Kruispunt lazen, wisten al dat Becky en Tanner tijdens hun reis door Europa niet Amsterdam aandeden maar hún stad. Dat Becky vervolgens buikgriep krijgt en zo moet overgeven dat ze hun geplande concert missen, doet niets af aan deze triomf.

Als bijvangst schoof vette vis Franzen vervolgens ook nog aan bij Brommer op zee, waar ze na de magere coronajaren waarin schrijvers niet op tournee konden, eindelijk een internationale literaire ster aan tafel konden verwelkomen.

Heel begrijpelijk, al die aandacht voor Franzen, maar er waren in Utrecht nog veel meer interessante schrijvers te gast.

Neem de Maleisisch-Britse Tash Aw. Zijn kleine kroniek Vreemdelingen op de kade lees je in een avond uit, maar het levert inzichten op over wat immigratie voor een familie betekent waar je de rest van je leven profijt van hebt. Of neem Sasha Marianna Salzmann, van wie zojuist de voortreffelijke roman Alles moet mooi zijn aan de mens is verschenen. Salzmann verenigt in dat ene tengere lichaam een duizelingwekkend aantal identiteiten: Duits, Russisch, Oekraïens, Joods en ook nog non-binair. Geboren in Rusland, opgegroeid in Duitsland, met familiewortels in Oekraïne, noemt Salzmann zichzelf homo sovieticus. In een mooi stuk in Trouw ontrafelde de schrijver, die nu in Berlijn woont, eerder dit jaar deze ‘innerlijke landkaart’.
In Alles moet mooi zijn aan de mens maakt Salzmann invoelbaar hoe het was om op te groeien in de Sovjet-Unie. Hoe Lena, cum laude geslaagd voor haar eindexamen, zakt voor het toelatingsexamen geneeskunde omdat ze niet de juiste connecties heeft en omdat de zakken van haar ouders niet diep genoeg zijn. Hoe ze zo gemangeld wordt door het systeem dat ze uitwijkt naar Duitsland, waar ze zal vervreemden van haar dochter Edi. Die leidt in Berlijn een leven waar haar moeder niets van begrijpt.

Ayelet Gundar-Goshen, eveneens te gast op het ILFU, schrijft net als Aw en Salzmann over de gevolgen van emigratie voor de relatie tussen ouders en kinderen. In haar roman Waar de wolf loert zijn Israëliërs Lilach en Michaël, moe van de eeuwige angst voor aanslagen, uitgeweken naar Silicon Valley. Hun zoon Adam hebben ze destijds bewust een neutrale naam gegeven, ‘een die bij de Amerikanen soepel als goede Californische wijn door de mond glijdt en niet in hun keel blijft steken’. Lilach ziet hoe Adam steeds meer veramerikaanst en weigert nog langer Hebreeuws te spreken. Hoe goed kent Lilach haar zoon eigenlijk nog? En welke rol heeft hij gespeeld bij de dood van een zwarte klasgenoot?

Waar de wolf loert gaat over de angst die elke ouder herkent: wat als mijn kind niet het slachtoffer is, maar de dader? Ayelet Gundar-Goshen stelt in deze spannende psychologische roman interessante morele vragen over het ouderschap.

In mijn interview met haar legde ze uit waar het in dit boek om draait:

‘Hoe goed ken je je kind en hoe goed wil je het kennen? Er is altijd dat verborgen gevoel dat je niet alles wilt weten. Ik was geïnteresseerd in het contrast tussen deze twee gevoelens: het verlangen naar kennis en de angst voor diezelfde kennis. Als ik moest kiezen of mijn dochter gepest wordt of zelf de pester is, wat kies ik dan? Wil ik dat ze een goed mens is dat beschadigd wordt, of een slecht mens dat littekens achterlaat bij andere mensen? Dat is de basisvraag die aan deze roman ten grondslag ligt.’

Of ze een antwoord heeft op deze onmogelijke vraag, lees je in Waar de wolf loert. We mogen vier exemplaren verloten.

Honderden nieuwsbriefabonnees, zowel zwemmers als niet-zwemmers kregen zin in Zwemmen met zeehonden van Victoria Whitworth. De winnaars zijn Lydia Verhoef, Tycho Huijts en Tjeerd Deelstra.

Tot slot een huishoudelijke mededeling: omdat nieuwsbriefschrijvers ook wel eens op vakantie moeten, slaan we een keertje over. Op zondag 29 oktober ligt de volgende editie in de bus.

naar de vpro boekengids